Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

“Yazmamayı tercih eden” Herman Melville



Toplam oy: 312
Herman Melville // Çev. İrfan Seyrek
Ayrıntı Yayınları
Gerçek değerinin anlaşılması, edebiyatta derinlik kavramının daha fazla ele alınmasıyla olmuştur. Okurların indiği derinlikte karşılarına çıkan ilk yazarlardan biridir o.

Herman Melville denince akla ilk gelen Moby Dick olmasına rağmen, dile gelen ilk söz: “Yapmamayı tercih ederim”dir. Edebiyat tarihinin bu en ünlü yanıtı, onu söyleyen Kâtip Bartleby’yi de aşıp adeta Herman Melville’in şahsında vücut bulmuştur. Kâtip Bartleby’nin kendince pasif bir direniş sergileyerek yapmamayı tercih etmesi, Melville’in, kitapları okunmadığı için bunalıma girerek yazmamayı tercih etmesine dönüşür.

 

Varlıklı bir aileye mensup olmasına rağmen, babasının geride bıraktığı yüklü miktarda borç onu genç yaşta ciddi kararlar almak zorunda bırakmıştır. Bu süreç, Melville’in yazma sürecini de derinden etkileyecektir. Özellikle henüz 18 yaşındayken Liverpool’a giden bir gemiye ayak basması, Melville’in dünya edebiyatına kazandıracağı romanların da büyük malzemesi olur. Çok büyük tehlikelerle karşı karşıya kalır; Güney denizlerinde balina avına çıkar, bir süre yerlilerin arasında yaşar, katıldığı bir isyan sonunda hüküm giyer. Tüm bunları çok genç yaşlarda yaşayan Melville, Amerika’ya dönerek deniz seferlerini tamamen geride bırakır. Bir süre işsiz dolaştıktan sonra yazmaya başlar. Aşkla yazdığı ve sonrasında dünya edebiyatına damgasını vuracak olan romanları da bu dönemde yazar. Ama romanları ilgi görmeyince yazmaktan tamamen uzaklaşır ve böylece yazı hayatını da sonlandırır. Öldüğü yıl olan 1891’e dek “yazmamayı tercih eder.”

 

Konu Moby Dick’in yazarı olduğundan, onunla ilgili en güzel tespitlerden birini yapmış olan Mîna Urgan’ın sözlerine yer vermeden olmaz: “Zaman zaman çıkardığı o garip seslere burnundan konuşma derseniz, balinayı horlamış olursunuz. Hem balinanın söyleyecek nesi olabilir? Ben, derinliği olan hiçbir varlık görmedim ki, bu dünyaya söyleyecek sözü olsun. Geçimini sağlamak için birkaç söz kekelemek zorunda kalır, olsa olsa. Ne mutlu ona ki, dünya duyuverir sesini.” Herman Melville’in roman ve hikayelerinde hem gerçek yaşanmışlığın ete kemiğe bürünmüş hali hem de ancak sezgilerle kavranabilecek bir derinlik vardır. Moby Dick ilk bakışta denizlerde geçen bir serüven, Kâtip Bartleby sıradan bir Wall Street hikayesi olarak görülebilir; ama ters yüz edildiğinde durum hiç de böyle değildir. Melville’in eserlerinin, o öldükten yıllar sonra gerçek değerinin anlaşılması, edebiyatta derinlik kavramının daha fazla ele alınmasıyla olmuştur. Okurların indiği derinlikte karşılarına çıkan ilk yazarlardan biridir o. Yazdığı o kısa süre içerisinde geride önemli eserler bırakan Melville’in, birbirinden değerli hikayeleri de vardır. İşte bunlardan bir demet, Toplu Hikâyeler I adıyla, Ayrıntı Yayınları tarafından yayımlandı yakın bir zaman önce. “Veranda öyküleri”, “Bir Wall-Street hikâyesi: Yazman Bartleby”, “Benito Cereno”, “Paratonerci”, “Büyülü Adalar” ile “Çan Kulesi”nin yer aldığı derlemede John Updike’ın “sunuş” yazısını da okumak mümkün. Şöyle başlıyor sözlerine John Updike: “Herman Melville, dergiler için öykü yazmaya ümitsizlik içinde başlamıştı. Bu ümitsizlik o denli başarılı olduğu büyük ve iddialı romanları düşünüldüğünde oldukça şaşırtıcıdır. Melville’in metinleri olmaksızın, özellikle de ‘Yazman Bartleby’yi kapsamayan hiçbir klasik Amerikan öykü antolojisi düşünülemeyeceği gibi, ‘Benito Cereno’yu içermeyen bir kısa roman koleksiyonu da yok gibidir.”

 

Herman Melville, gerek yaşamı gerekse yazdıklarıyla kendi döneminde anlaşılmasa da, anlaşıldığı yirminci yüzyıla damgasını vuran nadir yazarlardan biri hiç kuşkusuz.

 

 


 

 

Görsel: Onur Aşkın

 

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.