Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Eleştiri

Eleştiri

“Sistem”in girdabında


Şahane
Toplam oy: 676
Mehmet Açar
Doğan Kitap
Politikanın, bilimkurgunun, distopyanın ve gerçeğin harmanlandığı bir romanla karşı karşıyayız.

Mehmet Açar Kayıp Hasta’da, 21. yüzyılda “Sistem” isimli yapay zeka tarafından yönetilen bir ülkenin bir hastanesinde çantasını kaybeden, kimliğinden yoksun, geçmişiyle baş başa kalan, dosyalar ve makineler arasında sıkışan Ali Z. ile buluşturuyor okuru. Klasik müziğin yankılandığı mekanın, bir devlet hastanesiyle alakası yok; söz konusu duruma, Ali Z.’nin oraya nasıl geldiğini, çantasını ve kimliğini nerede kaybettiğini bilmeyişinden doğan bulanıklık eşlik ediyor. Aslında bu kimliksizlik ve tekinsizlik halinin, “Akıllı Hastane” ve ona kumanda eden “Sistem”in yazar tarafından birer metafor olarak kullanıldığını, Ali Z. ve diğer hastalardan bu labirente benzeyen can sıkıcı bürokratik düzene itaatin beklendiğini fark ediyoruz. Bürokrasi, tamamen akıllı tasarımla veya yapay zekayla işletildiğinden, bildiğimiz türden insani iletişim de sekteye uğruyor. Okur, “geleceğin tıbbının şekillendiği”nin ve “hastalığın nedeninin de, tedavisinin de orada olduğu”nun iddia edildiği bir hastanede dolanıyor kısacası. Ali Z.’nin maruz kaldığı “Sistem,” bilgiyi her şeyin üstünde tutarak kişinin geçmişi, bugünü ve geleceği arasında bağlantı kuruyor.

 

Ali Z.’nin içinde gezindiği, anlayıp anlamlandırmaya uğraştığı olaylar silsilesi, hastanenin hakikati öğrenmeye çalışan kimliğinden kaynaklanıyor; sadece hastalık değil elbette, tüm kişisel veriler bağlamındaki bir hakikat bu: “Hakikate asıl ihtiyacı olan devlet; hastane, bu hakikat arayışının bir parçası.” Bu ifade, Açar’ın romanını distopik yaptığı gibi gerçekçi de kılıyor. Çünkü yapay zekanın insana olası etkilerini gösterirken devletin birey üzerindeki kuşatıcılığına bir örnek vererek “Sistem”den çıkışı zorlayan Ali Z.’nin kulağına oradan kurtulmanın pek mümkün olmadığını fısıldıyor.

 

 

 

Açar’ın, yaşananları gerçeklik ve tuhaf bir rüya şeklinde kurguladığını da söyleyebiliriz; olan ile hayale çalan arasında geçişler mevcut: Ali Z.’nin zihnine tebelleş olan geçmiş ve şimdi, hapishaneyi andıran mekanın sessizce anlattıkları, gerçek ile rüya arasındaki sınır çizgisi... Hasta olduğuna inanılan toplumu iyileştirme ideali de benzer bir çizgiyi temsil ediyor. Sınırın aşıldığı nokta ise, “Sistem”in bilgi birikimiyle, yani arşiviyle herkesi ve her şeyi yönetmesi. Yapay zekanın hâkim olduğu kurumun “akıl dışı”na teslim edilmesi ise az önce bahsi geçen sınırın enikonu silikleşmesi demek. Bacon’ın, “Bilgi güçtür,” cümlesini doğrularcasına bütün kuvvetini arşivlenen verilerden alan “Sistem,” herkesin iplerini elinde tutuyor.



Tüm bu yönleri dikkate aldığımızda politikanın, bilimkurgunun, distopyanın ve gerçeğin harmanlandığı bir romanla karşı karşıyayız. Başını Ali Z.’nin çektiği “Sistem”in dışına çıkmaya çabalayanlar ile onun içinde kalanlar arasındaki gerilim, roman boyunca okurun ensesindeki tedirgin edici nefese dönüşüyor. Yeniden yaratılan hatıralara eklenen korku ve rüyalar ile su yüzüne çıkan kuşatılmışlık hali de cabası. Açar, hepimizin bir biçimde bulaştırıldığı bu mekanizmayı; zihninde, rüyalarında ve “Sistem”de sıkışıp kalan kahramanı aracılığıyla romanlaştırıyor.

 

 

 


 

 

 

Görsel: Akif Kaynar

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Eleştiri Yazıları

Modern sanat telakkisinin adeta “dinselleştiği” ve bunun da en önemli etkisini mimarlık alanında gösterdiği bir bağlamda yaşadı Turgut Cansever. Türkiye ekseninde bir yanda pozitivist bir dünya görüşünün diğer yanda da seküler mistik ve “yaratıcı insan” düşüncesinin egemen olduğu, “bilim”in dogmatikleştiği bir dönem.

Hayat parantezi 1916’da İstanbul’un Fatih semtinde, Atik Ali Paşa’da açıldı Behçet Necatigil’in. Sonra parantezin içerisine bir başka şehir girdi: Kastamonu. Zeki Ömer Defne’nin zilleri çalarken derslere bir bir girenler arasında o hassas ortaokul öğrencisi de vardı. Evlerden, kırlardan, denizlerden duyulan bu ses zil değil şiirin tınısıydı.

“Sanatçı, gözün göremediğini görendir.”

 

Çağdaş Amerikan edebiyatının en parlak yazarlarından Michael Chabon’un bir söyleşisini hatırlıyorum. Yaratıcı yazma atölyelerinin desteklenmesi gerektiğini söylüyordu: “Tamam, kimse kimseye dâhi olmayı öğretemez kuşkusuz ama yazarken hata yapmamak, yazmak denen şeye ‘okur’ gibi değil de ‘yazar’ gibi bakmak pekâlâ öğrenilebilir.

Nehir söyleşi, ara bir tür. Ne biyografi ne de otobiyografi. Otobiyografi değil çünkü hayatınızı nasıl anlatacağınızı söyleşiyi yapan kişinin soruları belirliyor. O çerçeveyi siz çizemiyorsunuz ve birkaç soruyla hiç istemediğiniz günlere veya olaylara geri dönmeniz mümkün.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.