Derler ki Amerika’nın yerlileri, sahillerinde bir gün ansızın bitiveren İspanyol gemilerini önceleri görememişler. Burunlarının ucunda durduğu halde koca koca gemiler, o güne değin görsel algılarında buna benzer bir şey bulunmadığı için, onlar sadece üzerinde hiçbir şey olmadığına inandıkları masmavi denizi izlemişler. Ta ki o göremedikleri gemilerden inen adamlar, topraklarını işgal etmeye, canlarını almaya başlayana dek… Ne dram. Psikolojide de açıklaması olan bir durum bu. Algının ötesinde bir şeyle karşılaşan zihin, onu görmemeyi, duymamayı seçermiş bir süre; fiziken de kabullenemezmiş. Tıpkı Suç ve Ceza’nın kısacık bir bölümünü televizyonda duyduğumda bana da olduğu gibi. Özellikle gerçek edebiyata dair herhangi bir şeyle televizyonu hele hele ki reklam kuşağını bağdaştıramadığım için ilk birkaç saniye tamamen kitlendim. Etrafımdakiler, ne var ne oluyorsun dediklerinde sesimi çıkaramadan sadece televizyonu işaret ediyordum. Derken sizin de bildiğiniz gibi Boğaziçi Üniversitesi’nin sosyal projesiyle karşı karşıya olduğumuz ortaya çıktı: Telefon kütüphanesi. Bu kütüphanenin ardında Boğaziçi Getem (Görme Engelliler Teknoloji ve Eğitim Laboratuvarı) var. Getem, aslında 2006 yılından beri internet üzerinden geniş bir arşivle sesli kütüphane hizmeti veriyor. Bizim son birkaç gündür izlediğimiz reklam ise Getem’in Türk Telekom’la işbirliği yaparak bu hizmeti, internet erişimi olamayanlara da verme amacını bildiriyor.

Okumanın ne kadar kıymetli bir şey olduğunu, insanın zihni, ruhu, benliği için ne derecede hayati değer taşıdığını bir televizyon reklamı aracılığıyla bir kez daha düşünmek, ilginç bir deneyim oldu, doğrusu. Ancak beni asıl düşündüren şey teknolojinin, gündelik hayata girerken aldığı çarpık şekil. Sermayenin, güç ehlinin çıkarlarına göre alıyoruz hayatımızın içine, o bizim için vazgeçilmez olan, teknolojiyi. Bize gösterildiği şekilde, kullanıyoruz, ötesini aklımıza bile getirmiyoruz. Bugün elimizin altında olan, hayatımızı kolaylaştırdığını bile çoktan unuttuğumuz pek çok teknolojik gerecin, birkaç küçük değişiklikle bizim dışımızdaki hayatlara nasıl daha iyi gelebileceği düşüncesi, merakı yok içimizde. Nasıl olsa birileri yapar… Yapmıyor işte o birileri, o birileri, en çok kime nasıl satabilirim, üzerine yoğunlaştırıyor kendi meraklarını ve sonuç ortada... Akıllı evler, engellilere, gerçek ihtiyaç sahiplerine değil de, niye böyle bir şeye sahip olmak istediğinden bile emin olmayan zengin kesime sunuluyor, sınırsız telefon ve internet tarifeleri, orta ve alt sınıfa ait bireylere, bir tür sınıf atlama aracı olarak amade ediliyor. Düşünüyorum, kim, hangi teknolojinin hakkını veriyor acaba, diye… Doya doya telefonla konuşmak dışında, bir cevap gelmiyor aklıma…

E-kitaba karşı genel duyarsızlık da, teknolojiyle sözde bütünleşmemizin bir başka göstergesi. Edebiyata emek verenlerin; yazarından çevirmenine, editöründen yayımcısına, emeklerinin karşılığını daha çok verebilecek, okura daha ucuza mal olacak bir teknoloji neden hayatımıza büyük büyük değil de, ufak ufak giriyor? Hangi küçük ya da büyük çıkarlara aykırı düşüyor e-kitap? Düşük gelirleri ya da fiziksel engelleri yüzünden kitaplarla arası açılan gerçek okurla ne zaman buluşulacak? Sosyal sorumluluk projeleri, şüphesiz ki desteklenmeli ancak sadece bu projelerle idare etmeye çalışmak, safdillik olmuyor mu?

Televizyondan ümidimizi kestik, telefondan da öyle. Onlar bizler için artık sadece birer tüketim teknolojisi. Ancak internet ve devamında e-kitap için hala umut var. Bir meta olarak kitapla ilişki kurmak, kapağını, sayfalarını çevirmek, mürekkebini koklamak, benim gibi iflah olmaz bir bibliyofil için de vazgeçilmez. Ama okumak, daha çok okuma imkanına kavuşmak, daha da vazgeçilmez. Sizler için de öyle değil mi?