Sabitfikir
Künye | Yazarlar | Giriş Yap

Boşuna mı okuduk?!

Aksu Bora, İlknur Üstün, Necmi Erdoğan, Tanıl Bora
İletişim Yayınevi

Artık hepimiz pekala biliyoruz, işsizlik Türkiye’de ve dünyada sadece iktisadi olmayan derin bir kriz kaynağı... Sadece iktisadi değil, çünkü ‘anlam'ın işe göre, iş durumuna göre belirlendiği bir toplumsal sistemde yaşıyoruz. Diplomalı olmak iş sahibi olmak anlamına da gelmiyor ne zamandır, okumuşların işsizliği hiç de istisnai bir durum değil… Artık okumuş olmak, yani beyaz yakalı olmak ayrıcalığı diye bir şey yok. “Kullan-at” tarzı istihdamın hüküm sürdüğü güvencesiz ve kaygan zeminlerde yürümeye çalışıyoruz hep beraber. Ve ülkemizin semalarında git gide bir isyan gibi yükselen tek bir soru hayatlarımızı sarıyor: Boşuna mı okuduk?

 

 

Kapitalizmin siyasi ve iktisadi aktörlerinin bu soruya verdikleri cevap bal gibi de evet. Hatırlarsanız Başbakan Erdoğan geçtiğimiz yıl tam da bugünlerde “Her üniversite mezunu iş bulacak diye bir şey yok”, diyordu.  Tanıl Bora’ya göre bu uyarı hem fiili durumun tescili hem de ideolojik. “İşsizliğin yapısallaştığı bir dünyada, işsizliği bir kabahat olarak işsizlerin sırtına yükleyen bir söylem bu. Aynı zamanda, her insanı vasıflarını sürekli arttırmaya dönük bir performans ve rekabet basıncı altına sokan saldırgan ‘iş kültürü’ ideolojisini yeniden üreten bir söylem.”  


“Boşuna mı okuduk?” Tanıl Bora, Aksu Bora, Necmi Erdoğan ve İlknur Üstün’ün ortaklaşa hazırladıkları bir çalışmanın adı. İşsizliğin sosyal bir deneyim olarak nasıl yaşandığına bakan, sosyal-psikolojik yanına odaklanan oldukça dikkat çekici bir çalışma. Yazarlar öncelikle içinde bulunduğumuz geç kapitalizm döneminin işsizlik ekseninde geç ortaçağ ile iki tane şaşırtıcı benzerliğe değiniyorlar. Birinci benzerlik, “emek rejiminin olağanüstü esnekleşmesi, çok standartlı hale gelmesi ve hukuksuzlaşması”. İkinci benzerlik ise “geniş bir nüfus üzerine kapkara bir ‘lüzumsuzluk’ bulutunun çökmesi. Çok geniş nüfusların ‘fazla’ durumuna düşüp lüzumsuz addedilmesi, kronik yoksulluk içinde toplumsal açıdan bağsızlaşması.”  Bağsızlaşma sözü burada oldukça önemli. İdeolojik söylem gelişen teknolojiyi de yanına alarak, bir tür özgürlük vaadi olarak bağsızlaşmayı vurguluyor. Kendini hiçbir yere ait hissedemeyen, güvensiz, güvencesiz işsizler toplumu tüm dünyayı sararken, Bora soruyor, lüzumsuz işsizlerin dünyası kapitalizmin de giderek lüzumsuzlaştığının bir kanıtı değil midir, diye…

 


Yeni direniş biçimleri: İşsizler grevi

 

 

Peki, hal böyleyken, emeği soyutlaştırmaya yönelen kapitalizmin paradigmasını aşmak nasıl mümkün olacaktır? Bağsızlaşmış, hiçbir yere ait olamayan yığınlar haklarını nasıl, hangi platformda savunacaklar, kısacası örgütlenemezlerin örgütlenmesi gerçekten mümkün müdür? “Sömürü ve tahakkümün olduğu yerde direniş de olacaktır. Lakin bu –Deleuze’ün terimleriyle- ‘denetim toplumu’nda ‘eski’ ‘disiplin toplumu’nun fabrika ve sendikasından görece farklı olabilecek olan ortaklaşma ve dayanışma yolları ve zeminlerinin bulunmasını gerektiriyor: Tam istihdam ve emeğin homojenliği mantığı üzerine bina edilmiş olan sendikalar gibi geleneksel örgütlenmelerden farklı, sermayenin vazettiği ‘esnekliğe’ cevap verebilen ve çok çeşitli katmanlarıyla işsizleri, yoksulları ve güvencesiz çalışanları buluşturabilen yeni direniş biçimleri”.

 

 

Bu noktada Bora, Robert Castel’in “Bir işsiz grevi tasavvur eder miydiniz?” sorusunu anımsatıyor. İşsizlerin lüzumsuz, başarısız olarak tanımlanmaya karşı isyan ettikleri, varoluşlarının anlamını iş dışında kurmaya giriştikleri bir grev hayali... Ve bu türden hayata geçmiş diğer direniş biçimleri. Kim bilir belki de yeni bir politik devrim perspektifi. 

 

 

Bugün gelinen noktaya dair çizdiği tablonun ve olası çözüm önerilerinin yanı sıra çalışmanın en dikkat çekici bölümleri kuşkusuz birinci ağızdan aktardığı gerçek “işsiz” hikayeleri. Kendimize ve çevremize hiç de yabancı gelmediğini, çok rahat özdeşim kurabildiğimizi gördüğümüz bu ‘gerçek’ hikayelerde kişisel kaderin çok ötesinde bir şeyler var. Merak ediyorum acaba kaç milyon kişi aynı anda “boşuna mı okuduk” diye sorarsa, bu düzen değişecektir? 

 

Yorumlar

Yorum Gönder

Yeni yorum gönder

Diğer Yazıları

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.

Roman türü denilince aklıma hemen Lukacs’ın ünlü sözü geliyor: “Roman, tanrının bırakıp gittiği bir dünyanın destanıdır.” İlk büyük roman diyebileceğimiz Don Kişot da aslında Tanrı’nın olmadığı bir dünyanın romanıydı. Roman 18 ve 19. yüzyıllarda siyasi politik bir etki alanına sahipti. Bana kalsa siyasi politik etki alanından hiç vazgeçmedi roman.

Edebiyat en basit tanımıyla malzemesi insan olan bir sanattır. Çünkü insanı anlatmada aracısızdır edebiyat. Tarihin insanı anlattığı söylense de, bu bana hep kocaman bir yalan gibi gelmiştir. Öyle ya, insanı tarih değil, edebiyat anlatır. Tarih ise insanı anlatmada yine edebiyattan faydalanır. İnsanın kendini bulması için önce araması gerekir sanırım.

Doğu Batı sorunu yalnızca bizim edebiyatımıza özgü bir sorunlar yumağı değildir aslında, Rus edebiyatında da benzer bir tartışma söz konusudur. Bütün bir 19. yüzyıl romanı daha sonra şiddetlenecek bu tartışmanın ilk alevinin yakıldığı metinlerle doludur.

“Ev ki ayrıntıdır. Susmalar, küçük sevinçler, küçük acılar, küçük konuşmalar, küçük yalnızlıklar...Hepsi hepsi.” Tüm dünyayı eve sığdırmaya çalıştığımız şu günlerde İlhan Berk’in evle ilgili metnine bile küçük şeyleri konu etmesi o kadar güzel ki. Siz nasıl düşünürsünüz bilmem ama bana göre de evle ilgili olan her şey “küçük”tür.

Kulis

Bir Rüya Gibi Dağılacak Olan Hokkabazlar Dünyasında Yaşıyoruz

ŞahaneBirKitap

Kaan Burak Şen, yavaştan genç yazar olarak anılmanın sonuna doğru geliyor; Mutlu Kemikler üçüncü kitabı… Kafası bir hayli tuhaf. Şimdilerde bir roman yazdığı da söyleniyor, fakat öncesinde belirtmekte fayda var: Mutlu Kemikler öykü derlemesi henüz çıktı, pek başka bir kitaba benzetilecek bir havası da yok bu kitabın.

Editörden

Tıp ve edebiyat ilişkisi, tıbbın insanla olan ilişkisi gibi tarih boyunca şekil değiştirmiş, her dönem yeni yaklaşımlarla genişlemiştir. Tıbbın tarihi, insan acılarının da tarihidir aslında. Edebiyatın içinde kapladığı yer, diğer bilim dallarından hep daha büyük olmuştur tıbbın.