Elimde iki kitap var, biri “Cahillikler Kitabı”nın 16. baskısı, diğeri ise “Cahillikler Kitabı 2”nin 40 bin adet yapılmış birinci baskısı. Rakamlar Türk yayıncılık sektörü düşünüldüğünde etkileyici. Hele ki “Cahillikler Kitabı”nın ilk baskısıyla sözkonusu 16. baskısı arasında sadece yaklaşık bir sene olduğu düşünülürse... Beni bu kitapları okumaya teşvik eden şey ise ne ilgi çekici isimleri, ne vadettikleri bilgileri içerip içermediklerini kontrol etme merakıydı. Açıkçası bu kitapların neden bu kadar yüksek satış rakamlarına ulaştığına dair kafamı kurcalayan sorunun cevabı yani sadece ve sadece kuru kuruya rakkamlardı ilgilendiğim…   

Temmuz ve Ağustos ayları yayın dünyamızda suların tuhaf bir şekilde çekildiği en kurak vakitler, malum satış rakkamları değişken ancak basılan kitap sayısının azlığı sabit. İnsanların tatile çıktığı, bütün bir yıl eline hiç kitap almamışların bile tatil çantalarına bir iki kitap attıkları bu dönemde niçin bunca az kitap basılır hep düşünüp dururum. Evet, okulların açılması ile kitap fuarlarının zamanıdır eylül ortaları ve ekim, dolayısıyla da en önemli yayımlar hep bu döneme denk getirilir kabul; ama yaz dönemini de bir takım çocuk klasiklerinin çevirilip çevirilip yeniden basıldığı, bayatlamış dizi film tadındaki çoksatarların ve gezi-yemek-otel kitaplarının ekseninden çıkaracak bir proje,  yeni bir yayın stratejisi hiç mi çıkmaz, tuhaftır… İşte John Lloyd ve John Mitchinson’ın birlikte kaleme aldıkları “Cahillikler Kitapları”, tam da bu dönemde yayımlanmaları ve ulaştıkları rakkamlar nedeniyle dikkat çekiciydi. İster istemez, acaba, dedim, kendi çapında bir kırılma noktası olabilir mi!

Sorumun yanıtını uzatmadan, en baştan vereyim: Hayır… “Cahillikler Kitapları”, tatil kitabı tadında ama hangi dönemde çıkarsa çıksın zaten çok satacak türden. Zira içerikleri de, sunumları da hatta isimleri de tamamen buna göre programlanmış bir proje havasını veriyor. Öncelikle isimleri: Eğer ilk çıkan kitabın adı “Cahillikler Kitabı” değil de “tarihte yanlış bildiğimiz şeyler”, diğeri de “Cahillikler Kitabı 2 Hayvanlar Alemi” yerine “hayvanlar aleminin bilmediğimiz yüzü” olsaydı, eminim bu kadar satmazlardı. Anahtar kelime “cahillik”. İçinde bilgi, birikim, bilim gibi kelimeler içeren isimlerden şüphesiz daha sevimli, daha ilgi çekici geliyor insana.

Gelelim içeriğe… “Cahillikler Kitabı” da içerik olarak tıpkı televizyon gibi eğlencelik bir “boşgösteren”. Çok alıştığımız, vazgeçemediğimiz türden yani. Bir şeyler okuyup/izleyip öğreniyormuş gibi hissediyor ama sonuç olarak sadece tüketiyoruz. Üstelik kitapların soru-cevap formatında oluşları, soruların ve cevapların kısalığı okumayı kolaylaştırırken, içerdikleri bilgilerin düşünsel olarak üzerimizde hiçbir etki bırakmadan silinip gitmelerini de sağlıyor. Ama diğer yandan kitap okuma üzerinden sosyal bir iletişim kurdurdukları da kesin: Kitapta ilginizi çeken bir bölümü yüksek sesle etrafınızdakilere okuyup kimsenin hiç merak etmediği bir konuda onları topluca bilgilendirilmeye maruz tutmaktan kendinizi alamıyorsunuz, örneğin: “hangi baykuş ‘tu-vit, tu-vu’ dermiş biliyor musunuz? Cevap veriyoruz: “hiçbiri”, gibi…  Ve ardından bir daha hiç hatırlanmayacak bilgi kırıntıları, giderek hafızadan siliniyor. İnsan ister istemez “bir tüketim nesnesi olarak kitap”ın hayatımızdaki yerini sorgulamaya başlıyor.

Peki, hiç mi ilgi çekici tarafı yok bu kitapların derseniz, haklarını yemeyeyim, elbette var. Her ikisi de popüler tarih ve popüler bilim üzerindeki ortak kabullerimizin, gülünçlük derecesinde güvene bağlı olduğunu ortaya seriyor açıkçası. Bize söylenen her şeyi sorgusuz sualsiz kabul edip, bütün bunları da kuşaktan kuşağa geçirdiğimiz gerçeğiyle yüzleşiyoruz, bu kitaplar aracılığıyla. Tarihle de, bilimle de inanç üzerinden kurduğumuz çarpık ilişkişkiyi görüyoruz. “Cahillikler Kitabı ve Cahillikler Kitabı 2”,özellikle içerdikleri bazı tarihi ve bilimsel sorular ve cevaplarıyla işte tam da bu inaçla alay ediyor, burnumuzun ucuna koca bir ayna tutar gibi yapıyor. Geriye ise esas diğer önemli soruların yanıtlarını vermek kalıyor: “Sindirella’nın ayakkabısı neyden yapılmıştır?”, “İki parmaklı tembel hayvanın kaç tane ayak parmağı vardır?”, “Roma yanarken Neron ne yapıyordu?”, “Lastik botları kim icat etti?”, “Kurşun kalemleri emerseniz ne olur?”, “Nuh’un gemisinde kaç koyun vardı?”, “Katerina kimin çadırına girdi?”…