Okur için işaret fişeği, yazar için taltif, yayıncı için tanıtım, sponsor için prestij, herkes için akçe… Her geçen gün piyasaya sürülen kitap sayısı, sıradan bir okur açısından başa çıkılamayacak bir boyutta, artıyor. Piyasa okuru olmak zor tabii… Seçim için kolaylaştırıcı arayanlar, ödüllerin peşine takılabilirler… Mesela Man Booker…

İlk olarak 1835 yılında iki girişimci kardeş George ve Richard Booker, bir gemi alıp Booker Kardeşler Ticaret’i hayata geçirirler. Asıl olarak gıda alanında yayılan Booker Kardeşler, bugün Britanya’nın en büyük gıda devlerinden. 1952 yılında şirketin kaptanlığına geçen Jock Campbell, golf arkadaşı Ian Flemming’in borçlarını üstlenmek adına Booker Kardeşler’in yayıncılık yatırımlarını başlatır. Ardından hızla Agatha Christie, Harold Pinter gibi isimlerin teliflerini satın alarak yazarlara destek verir hale getirir. Yayıncı Jonathan Cape, Campbell’in ve Booker Kardeşler’in yayıncılık merakını kamçılayarak, ulusal çapta bir kitap ödülü tertiplemesini sağlar. İlk Booker ödülü, 1969 yılında, 1965 yılında Guardian Edebiyat Ödülü’nü de tertipleyen editör Bill Webb başkanlığında, Rebecca West, Stephen Spender, Frank Kermode ve David Farrer’dan oluşan bir jüri tarafından, Iris Murdoch, Barry England, Muriel Spark gibi isimlerin arasından tercih edilen Percy Howard Newby’nin Something to Answer For (Yanıtlanacak Bir Şeyler) adlı romanına verilir. Britanya Milletler Topluluğu (Commonwealth) üyesi ülkelerle Kuzey İrlanda ve doğma ya da sonradan geçme yoluyla Zimbabve vatandaşı olan yazarlara verilebilen bu ödül, 1783 yılında James Man tarafından kurulan bir fıçı şirketinden büyüyen bir yatırım holdingi olan Man Group tarafından 2002 yılında üstlenilir ve artık Man Booker ödülleri olarak anılır. Yeni oluşum, ödülün uluslararası versiyonunu da tertipler, ayrıca sadece Man ismiyle bir Asyalı yazarlar ödülüne de sponsor olurlar. Ödülün miktarı da £22.000’den £50.000’e çıkarılır.

Alanlarına da almayanlarına da kazandırdıklarıyla…

Bugün merakla yeni kitaplarını beklediğimiz pek çok yazar, aslında Man Booker onaylı: V. S. Naipaul, John Berger, J. G. Farrell (iki kere), Nadine Gordimer, Iris Murdoch, William Golding, Anita Brookner, Kingsley Amis, Peter Carey (iki kere), Kazuo Ishiguro, A. S. Byatt, Ben Okri, Michael Ondaatje, Roddy Doyle, Graham Swift, Arundhati Roy, Ian McEwan, Margaret Atwood, J. M. Coeetze, Alan Hollinghurst, Yann Martel, Kiran Desai, John Banville, Julian Barnes, Hilary Mantel (iki kere)… Tüm Booker kazananlar arasında Salman Rushdie’yi ve Geceyarısı Çocukları’nı ayrı bir yere koymalı: 1981’de ödül alan bu Hindu/Paki büyülü gerçekçilik başyapıtı, 1993 yılında ödülün 25. yılı anısına verilen Bookerların Bookerı’nı ve 2008’de internet kullanıcılarının seçtiği En İyi Booker ödülünü de kazanmıştı.

Bazen de büyük yazarlar (Doris Lessing, Muriel Spark, Susan Hill, Anthony Burgess, Alice Munro, David Lodge, J. G. Ballard, Peter Ackyord, Zadie Smith) ya da büyük yapıtlar (David Mitchell’in Bulut Atlası ve Colm Tóibín’in Üstad romanları 2004’te Alan Hollinghurst’ün The Line of Beauty’sine (Güzellik Çizgisi) kaybederler) Booker ödülü alamazlar. Hatta bugün “Not The Booker Award” adı altında aday bile olamayan o yılın önemli yapıtlarından birine verilen bir ödül de söz konusu.

2013 yılı için on üç adaylık ilk liste açıklandı. * En önemli adaylar daha önceden iki adaylığı daha olmuş Colm Tóibín (The Testament of Mary), yine İrlandalı usta Colum McCann (TransAtlantic), İngiliz yaşlı kurt Jim Grace (Harvest), Budist rahibe Ruth Ozeki (A Tale For The Time Being), Dert Yorumcusu-Interpreter of Maladies ile ünlenen Bangladeşli Jhumpa Lahiri (The Lowland), Zimbabve’nin genç yıldızı NoViolet Bulawayo (We Need New Names), Malezyalı fenomen Tash Aw (Five Star Billionaire)… Kanadalı Alison MacLeod (Unexploded), Londra’daki Yahudi cemaatinden Eve Harris (The Marrying of Chani Kaufman), İrlandalı genç Donal Ryan (The Spinning Heart), Yeni Zelandalı genç Eleanor Catton (The Luminaries), İngiliz Charlotte Mendelson (Almost English) diğer adaylar… Tabii The Kills projesiyle Richard House’u da unutmamalı. (Picador dört e-kitap olarak yayımlanacak romanları, daha sonra 912 sayfalık tek bir baskı haline getirecekmiş. 2666 ya da Underworld okkasında olduğu iddia edilen bu yapıtın kanımca sadece PR olsun diye aday listesinde bahsi geçmiş olacak.)

Görsel çalışma: Kaan Bağcı

* Bu yazı yazıldıktan sonra, kısa liste de açıklandı. Bu listede, Colm Tóibín (The Testament of Mary), Jim Grace (Harvest), Ruth Ozeki (A Tale For The Time Being), Jhumpa Lahiri (The Lowland), NoViolet Bulawayo (We Need New Names) ve Eleanor Catton (The Luminaries) yer alıyor.