Siz de maaş günü soluğu kitapçıda alanlardan mısınız? Eğer öyleyse, kitapların gitgide daha da pahalılaştığını kolaylıkla fark etmişsinizdir. Üstelik, Türkçe kitaplar kadar İngilizce kitapları da takip etmeye çalıştığınızı düşünün... Her ne kadar kitaplara harcanan paranın hiçbir zaman boşa harcanmadığına inansam da, bazen, okuma bağımlılığıma yıllardır ne kadar para yatırdığımı merak ederim. Ancak hemen sonrasında kimi insanların kitaplara ne kadar uçuk fiyatlar ödemeye hazır olduklarını hatırlar ve bu “masum” bağımlılığım için suçluluk duymaktan kendimi kurtarırım! Bu gerçeği, kısa bir zaman önce, illüstrasyonlu bir kitabın 8 milyon dolara satıldığı haberini görünce anımsadım.


Söz konusu kitap, ornitolog James Audubon’un (1785-1851) The Birds of America (Amerika’nın Kuşları) adlı eseri. 1,5 metrelik bir ebata sahip, -435 adedi elde çizilmiş- toplamda 1037 kuş illüstrasyonu içeren dört ciltlik bir eser... Önceleri Amerika’da Audubon’un bu çalışmasını kimse basmak istememiş. Bunun üzerine Audubon, beş yıllık bir Avrupa seyahatine çıkmış ve kitabını buradaki entelektüel kitleyle paylaşmış. Çalışmasıyla çok geçmeden Charles Darwin ve Walter Scott’ın dikkatini çeken Audubon, onlarla öğlen yemeklerine çıkar olmuş. Sonunda da eserini İngiliz bir yayınevi basmayı kabul etmiş ve ciltler, 1838 yılında, Portland Dükü tarafından satın alınmış. Eserler o zaman bu zamandır dükün ailesinin elindeymiş. (5. Portland Dükü, son derece paranoyak bir kişi olduğundan ve dolayısıyla dışarı çıkmayı hiç sevmediğinden evinin altına at arabasının atlarıyla birlikte sığabileceği kadar büyük tüneller kazdırır ve bir yeraltı kütüphanesi kurar. İşte ciltler, yıllardır bu gizli kütüphanede tutuluyormuş.)

Portland Dükünün ailesi sonunda kitabı satışa çıkarmaya karar verdi. Zamanında eserin yalnızca 200 kopyası basıldığından ve bu kopyalardan geriye 120 tanesi kaldığından, 14 Haziran günü New York’taki Christie’s Müzayede Evi’nde satışa çıkarılan ciltler 9,5 milyon dolara alıcı buldu. Peki ya diğer “değerli” kitapların hikayesi nasıl?

“Dünyanın en değerli kitapları” listelerinde pek çok bilim kitabı yer alıyor. Ancak bunlardan belki de en değerlisi, Isaac Newton’ın kaleme aldığı Doğal Felsefenin Matematiksel İlkeleri. Zira bu eser isimsiz kalmayı seçen bir alıcı tarafından 3,7 milyon dolara satın alındı; hem de 1-1,5 milyon dolara satılması beklenirken... Bu eseri bu kadar değerli kılan etmenlerden biri, 1678 baskısı olması; ama asıl, Newton’ın üç hareket kanununu ilk burada dile getirmesi Doğal Felsefenin Matematiksel İlkeleri’ni bu kadar değerli kılıyor. Kitap ilk çıktığında Albert Einstein şu yorumu yapmış: “Bir insanın şu ana dek atabildiği en büyük entelektüel adım bu.” İşin ilginç tarafı, Halley Kuyrukluyıldızı’nın isim babası Edmund Halley olmasaydı bu entelektüel adım hiçbir zaman atılamayacaktı. Çünkü Newton kitabını yazdıktan sonra Kraliyet Topluluğuna sunmuştu ve topluluk eseri basmayı kabul etmişti. Ne var ki ellerinde eseri basabilecek para yoktu. Halley bunu öğrendiğinde kitabın baskı masraflarını kendisi karşılamaya karar verdi.


J. K. Rowling isminin akla getirdiği ilk şey, elbette Harry Potter serisi. Ünlü yazarın Harry Potter haricinde de kitaplar kaleme aldığı ancak bundan sonra akla geliyor. Dolayısıyla Rowling’in sonradan yazdığı eserlerden biri olan Ozan Beedle'ın Hikâyeleri’nin şu ana dek satılan en pahalı çocuk kitabı olması pek çok kişiyi şaşırtacak bir gerçek olsa gerek! Ozan Beedle’ın Hikâyeleri, 2007’de Londra’daki Sotheby’s Müzayede Evi’ne 3,98 milyon dolara satılarak rekor kırmıştı. Eser yalnızca şu ana dek satılan en pahalı çocuk kitabı değil, aynı zamanda Rowling’in satılan en pahalı kitabı ve dünyanın en değerli modern edebi eseri durumunda. Eseri, güzel sanatlar galerisi Hazlitt Godden & Fox satın aldı. Galerinin böylesine uçuk bir fiyat ödemeyi kabul etmiş olmasının arkasında ise Ozan Beedle’ın Hikâyeleri’nın dünyada yalnızca yedi kopyasının bulunması ve bunlardan altısının Harry Potter için çok emek vermiş olan altı kişiye hediye edilmesi.

Bu hikayelere daha bir sürü örnek eklemek mümkün ama “dünyanın gerçekten en değerli kitabı nedir,” diye soracak olursanız; bu, Leonardo Da Vinci’nin ünlü Codex Leicester’ı. Codex Leicester, Da Vinci’nin defteri. İncecik bir defter olsa da, Da Vinci’nin el yazısını içerdiği, çeşitli konulardaki teori ve kuramlarına yer verdiği için değerine şaşmamak gerek. Yalnızca 72 sayfadan oluşan bu eser, birkaç sene önce 30,8 milyon dolara Bill Gates’e satıldı. Gates, özel bir koleksiyoncu olmasına karşın eserin pek çok kişi tarafından görülüp takdir edilebilmesini sağladı. Nasıl mı? Kitabın tüm sayfalarını taradı ve her sayfayı Windows 95 için birer ekran koruyucusuna çevirdi!

Görsel: The Birds of America kitabından