Mehmet Açar Kayıp Hasta’da, 21. yüzyılda “Sistem” isimli yapay zeka tarafından yönetilen bir ülkenin bir hastanesinde çantasını kaybeden, kimliğinden yoksun, geçmişiyle baş başa kalan, dosyalar ve makineler arasında sıkışan Ali Z. ile buluşturuyor okuru. Klasik müziğin yankılandığı mekanın, bir devlet hastanesiyle alakası yok; söz konusu duruma, Ali Z.’nin oraya nasıl geldiğini, çantasını ve kimliğini nerede kaybettiğini bilmeyişinden doğan bulanıklık eşlik ediyor. Aslında bu kimliksizlik ve tekinsizlik halinin, “Akıllı Hastane” ve ona kumanda eden “Sistem”in yazar tarafından birer metafor olarak kullanıldığını, Ali Z. ve diğer hastalardan bu labirente benzeyen can sıkıcı bürokratik düzene itaatin beklendiğini fark ediyoruz. Bürokrasi, tamamen akıllı tasarımla veya yapay zekayla işletildiğinden, bildiğimiz türden insani iletişim de sekteye uğruyor. Okur, “geleceğin tıbbının şekillendiği”nin ve “hastalığın nedeninin de, tedavisinin de orada olduğu”nun iddia edildiği bir hastanede dolanıyor kısacası. Ali Z.’nin maruz kaldığı “Sistem,” bilgiyi her şeyin üstünde tutarak kişinin geçmişi, bugünü ve geleceği arasında bağlantı kuruyor.

Ali Z.’nin içinde gezindiği, anlayıp anlamlandırmaya uğraştığı olaylar silsilesi, hastanenin hakikati öğrenmeye çalışan kimliğinden kaynaklanıyor; sadece hastalık değil elbette, tüm kişisel veriler bağlamındaki bir hakikat bu: “Hakikate asıl ihtiyacı olan devlet; hastane, bu hakikat arayışının bir parçası.” Bu ifade, Açar’ın romanını distopik yaptığı gibi gerçekçi de kılıyor. Çünkü yapay zekanın insana olası etkilerini gösterirken devletin birey üzerindeki kuşatıcılığına bir örnek vererek “Sistem”den çıkışı zorlayan Ali Z.’nin kulağına oradan kurtulmanın pek mümkün olmadığını fısıldıyor.

Açar’ın, yaşananları gerçeklik ve tuhaf bir rüya şeklinde kurguladığını da söyleyebiliriz; olan ile hayale çalan arasında geçişler mevcut: Ali Z.’nin zihnine tebelleş olan geçmiş ve şimdi, hapishaneyi andıran mekanın sessizce anlattıkları, gerçek ile rüya arasındaki sınır çizgisi... Hasta olduğuna inanılan toplumu iyileştirme ideali de benzer bir çizgiyi temsil ediyor. Sınırın aşıldığı nokta ise, “Sistem”in bilgi birikimiyle, yani arşiviyle herkesi ve her şeyi yönetmesi. Yapay zekanın hâkim olduğu kurumun “akıl dışı”na teslim edilmesi ise az önce bahsi geçen sınırın enikonu silikleşmesi demek. Bacon’ın, “Bilgi güçtür,” cümlesini doğrularcasına bütün kuvvetini arşivlenen verilerden alan “Sistem,” herkesin iplerini elinde tutuyor.

Tüm bu yönleri dikkate aldığımızda politikanın, bilimkurgunun, distopyanın ve gerçeğin harmanlandığı bir romanla karşı karşıyayız. Başını Ali Z.’nin çektiği “Sistem”in dışına çıkmaya çabalayanlar ile onun içinde kalanlar arasındaki gerilim, roman boyunca okurun ensesindeki tedirgin edici nefese dönüşüyor. Yeniden yaratılan hatıralara eklenen korku ve rüyalar ile su yüzüne çıkan kuşatılmışlık hali de cabası. Açar, hepimizin bir biçimde bulaştırıldığı bu mekanizmayı; zihninde, rüyalarında ve “Sistem”de sıkışıp kalan kahramanı aracılığıyla romanlaştırıyor.

Görsel: Akif Kaynar