Geçenlerde Idefix'te yeni çıkan kitapları tararken gözüme Cem Mumcu'nun “Kendine Bakma Kitabı” ilişti. İddialı, çok şeyler vaat eden bir kitap başlığı gibi geldi. Hele benim gibi yıllardır kendi dipsiz kuyusunun karanlıklarında yolunu bulmaya çalışan, içini biteviye kazan, bu kazılar sonucunda dönem dönem küçüklü büyüklü aydınlanmalar yaşayan bir amatör benlik arkeologu için fazlasıyla çekici bir başlık. Sitedeki sınırlı veri ile kitap hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalıştım. Arka kapak yazısını okudum. Tahmin ettiğim gibi pek iddialıydı: “Korkumun kendisiydi korktuğum, kaçtığım şeyse kaçmanın kendisi. 'Aynadan kırık bir parça uzatsam okura, bakar mı acaba, eti kesilir mi?' demeyi de bıraktım. Kimisi eldiven taksın, kimi kanamayı denesin, kimi kaçıp kendinden kurtulsun.”

Bu kadar iddialı cümlelerden tedirgin olurum. Her türlü vaatte olduğu gibi, yazar çok şey vaat edince, vaat ettiklerinin gerçekten farkında mı diye düşünür insan ister istemez. İddialı, ama bir bozukluk da var Türkçesinde; “Kanamayı denemek” ne demek?  Neyse, epeyce tereddüt ettikten sonra merakıma yenildim. “Cem Mumcu ünlü bir psikiyatristimiz, herhalde sözünü tutacaktır, beni eldiven, kan ya da kaçma seçeneklerinden birisi ile baş başa bırakacaktır” diye düşündüm.

Kitap yukarıdaki cümleyi içeren bir paragraf ile başlıyor. Sonra hemen koyu yazılmış bir uyarı geliyor: “Dikkat: 18 yaşından büyükler için!” Vay canına! Heyecan artıyor. Herhalde neşter derine inecek, ortaya çok kan dökülecek olmalı ki, yazar böyle bir uyarıya gerek duymuş!  Fakat hemen ardından gelen cümleyle bir darbe alıyorum: “Hiç düşüncelerinizin altını kaldırdığınız olur mu?” Efendim? Sayın Mumcu'nun ne demek istediğini anlıyorum ama anlatılmak isteneni nasıl bu kadar kötü ifade edebildiğini anlayamıyorum. Düşüncelerimin altını kaldırmak!  Belki de vardır böyle bir şey.  Bir iki cümle devam ediyorum,  yine takılıyorum: “Düşünüp inandıklarınızın ne kadarının kendinizden başlayıp kendinizde bittiğini, ne kadarının şimdiki 'kendi'nize ve kendinizin ihtiyaçlarına karşılık geldiğini biliyor musunuz?” Acaba yazarımız “kendi” yazdıklarını hiç mi okumaz? Bir editör de mi yok? Ne demek “kendinizin ihtiyaçlarına”? 

Daha ilk sayfada bütün şevkim kırılıyor; o kadar para verdiğim kitaptan kaçıp kurtulmam gibi bir seçenek söz konusu olamaz; ya eldiven takıp okuyacağım, ya da kanamayı deneyeceğim. Yine de kendi kendime telkin ediyorum: “Bu kadar kolay harcayamazsın, sabırlı olmalısın. Yarısı Bay Mumcu'nun karalamalarından oluşsa da, 300 sayfalık bir kitap bu, mutlaka bir şeyler öğrenirsin” diyorum. “Aşk'a Dair Sorulara İlk Cevap” bölümüne geliyoruz, okuyoruz: “Çünkü onda, gördüğümden çok daha fazlasının, çok daha ötesinin olduğunu görmüştüm.” İlginç bir durum. Okuduğumdan beri düşünüyorum bu cümleyi nasıl açıklayabilirim, hâlâ bulamadım. Yine anlıyorum elbette, “hissettim” demek istiyor yazarımız, “Gördüğümden çok daha ötesinin olduğunu hissetmiştim” demek istiyor muhtemelen, ama onun yazdıklarını okuyarak değil de sürekli düzelterek bir kitap okunmaz ki!  

Bir sonraki bölümde iş çığırından çıkıyor: “Büyük olanın derin olduğunu nasıl unuttuk.” Nasıl yani? Her büyük şey derin midir aynı zamanda? “Bir taksinin gelmesini bekleyen sigara içen bir adamın karanlıktaki silüeti içimize çekemedik.” Bu noktada artık anlayamadığımdan daha ötesini anlayamayacağımı anlıyorum. Hatta bilemiyorum ki artık, ben mi yetersiz kalıyorum bu şairane dili anlamakta; bu cümlenin bir anlamı var mı? Öncekilerde yazarın ne demek istediğini anladığımı sanmıştım ama burada çaresizim. Acaba dizgi hatası ile “silüetini” olması gerekirken “silüeti” mi yazıldı? Artık kalan iki olasılığı teke indiriyorum, eldivenle de okumam mümkün olmayacak, yani bitirene kadar  (ben de bu şairene üslubu benimseyeyim) “aklım kanayacak”, umarım bittiğinde bir miktar kalır.

Biraz daha ilerleyince şöyle bir cümle okuyorum: “Geçen hafta sadece hazza dönük anlamsız bir özgürlüğün nasıl bir şey olduğunu anlatmaya başlamıştım.” Yine “Efendim?” Geçen hafta? Ne geçen haftası? Yoksa, yoksa, bu yazılar daha önce bir yerlerde mi yayınlandı? Hani haftalık bir dergi, ya da ne bileyim gazete yazıları mı bunlar? Yok canım, herhalde değildir, öyle olsa herhalde koca kitapta bunu belirtecek bir yer bulurlardı diye düşünüyorum. O kanlı cümlelerin yer aldığı arka kapağa, “Cem Mumcu'nun X dergisinde veya Y gazetesinde yazdığı köşe yazılarından yaptığımız bir derleme” diye bir bilgi koyarlardı; ya da ne bileyim dördüncü sayfada Sayın Mumcu'nun “Yazı, şiir ve öykülerinin yayınlandığı bazı dergiler” başlığı altında onlarca dergiyi saymayı ihmal etmeyenler, potansiyel okurdan bu bilgiyi neden esirgesinler ki, diye düşünüyorum. 

Bu saflığım 159. sayfaya kadar devam ediyor: “Şimdi biraz beyinden bahsedelim Yazıya resmini de koydum ki daha iyi anlayalım.” Peki resim nerede? Hayır yanıldınız Sayın Okurlar! O kadar da değil artık, “Basarken unutmuşlardır” diye düşünecek kadar da saf ve iyi niyetli olamam. Bu, düpedüz bir köşe yazıları derlemesi. Evet, belki özenli bir editoryal çalışma olsa gözlerinden kaçmazdı, o resmi de eklerlerdi. Özensizlik ve dikkatsizlik o raddede ki; 3. baskı olduğu yazılan bu kitabın 280. sayfasındaki yarım sayfalık dizgi yanlışı hâlâ düzeltilmemiş. İlk 2 baskıyı alan kimse okumadı mı, okuyamadı mı yoksa? İşin bir başka, daha önemli boyutu var; en münasip biçimi ile sorarsak: Bir okur olarak kitabevinden alırken 22 TL, idefix fiyatı ile 18, 70 TL ödediğim bir kitabın, yazarın gazetedeki köşe yazılarından derlenmiş olduğunu bilme hakkım yok mudur?  Ya ben de Sayın Mumcu'nun bu kitapta gazete köşe yazarları hakkında yazdıklarına katılıyorsam ve asla gazete köşelerinde yayınlanmış yazılardan oluşan kitapları almayı düşünmüyorsam? Acaba aldatıldım mı? Sanki kitap işe yaradı gibi, Mumcu sürekli kendimize sorular sormamız öğütlüyordu, “Neden o marka arabayı kullandığını hiç sordun mu kendine?” gibi sorular. Evet kitap kesinlikle amacına ulaşıyor, soruyorum kendime “Acaba aldatıldım mı?”

Şimdi biraz da bu çok katmanlı kitabın alt metinlerini okumayı deneyelim. Sayın Mumcu'nun Nişantaşı'nda bir işyeri olduğunu biliyorum. Eğer okuyucu bu bilgiye haiz olmasa bile, kitabı okuduğu zaman rahatlıkla şu izlenimi edinebiliyor: Sayın Mumcu'nun bu ülkenin geneli düşünüldüğünde çok küçük bir azınlık diyebileceğimiz belirli bir sosyo-ekonomik gruba mensup danışanları (kaba deyişler olan müşteri ve hasta'dan kaçınıyoruz) bulunuyor. Bu danışanlarının da en önemli problemlerinin sağlıklı kadın-erkek ilişkileri kuramamaları olduğunu anlıyoruz. Mumcu, bu küçük azınlığın ilişkilerde bulamadıkları mutluluk için tüketime yöneldiğini de bildiğinden olacak, bu kitabı oluşturan gazete yazılarının yarısı onların bu önemli sorunu çevresinde dönüp dolaşıyor. Olabilir tabii, ama sorun şurada ki, danışanlarının homojenliği Sayın Mumcu'yu bu sorunun bütün toplumun sorunu olduğu sanısına saplamış. Aşk bitmiş, sevgi bitmiş, herkes bir gecelik ilişkiler yaşıyor, ülkenin en önemli ruhsal sorunu bu ve yazarımız onlara bir zamanlar var olan Altın Çağı ve onun değerlerini anımsatıyor! Bütün bunları anlatmaya çalışırken de sanırım adını koymadığı bir toplumsal, sosyo-ekonomik sistemden bahsediyor gibi.... Ama neydi o sistem, ben de anımsayamıyorum şimdi.

İkinci sorun kümemizi ise Internet oluşturuyor. Facebooklar, Twitterlar, buralarda kendisine benlik, kişilik oluşturmak arzusuyla yanıp kavrulan milyonlar milyarlar, yalnızlaşan insanlık, vs... Çok aşina olduğumuz, günlük gazete yorumları düzeyindeki “teknoloji” eleştirisi, değerlendirmeleri... Bu bölümlerin “düşüncesinin altını” kaldırdığımız zaman ise şunu görüyoruz: Sayın Mumcu Internet'te çok zaman geçiriyor. Bu gerçekten çok zararlı bir şey. Internet'te bu kadar zaman harcayan kim olursa olsun aklını yitirme noktasına gelir. Bir de buna TV'yi eklersek, iş iyice içinden çıkılmaz bir noktaya varabilir. Bu yoğun mesai, ulvi mesleki amaçlarla yapılıyor da olsa, insana biraz da “kendinizin” durumunu düşünün deme sorumluluğu taşıyoruz.

Son olarak, bence kitap 18 yaş altı için hiçbir sakınca içermemektedir, hatta en uygun hedef kitlesi 16-20 yaş gençliğidir. Bu gençliğin içinden de  yapacağı alıntıları sözlüklerde yazarak “yazar bu cümlesi ile beni yarmıştır” türünde hayranlık yorumları yapacak, facebook sayfalarında duvarlara yapıştıracak birkaç kişi çıkabileceğini öngörebiliriz. Bir de hiç olmazsa 4. baskı öncesi kitaptaki hataları düzeltin.