Nobel ödüllü Portekizli yazar José Saramago’nun uluslararası çapta tanınmadan önce 1950’lerde yazdığı “kayıp” romanı, yazarın ölümünden iki yıl sonra, ilk kez yayımlandı. 2010’un haziran ayında hayatını kaybeden Saramago, Lisbon’da bir apartman sakinlerinin hikâyelerini anlattığı Claraboya adlı romanın taslağını 1953 yılında arkadaşı aracılığıya Portekiz’de bir yayınevine göndermiş, fakat yayınevinden cevap alamamış.

1989 yılında, Saramago Portekiz’in çok satan yazarlarından biri olduktan sonra, yayınevi yöneticileri Saramago’yla iletişime geçmiş ve taşınırken taslağı bulduklarını ve romanı yayımlamaktan onur duyacaklarını söylemişler. Açık sözlülüğü ve zorlu nesir tarzıyla tanınan Saramago, teklifi reddederek taslağı geri almış ve hayatta olduğu sürece romanın yayımlanmasını istemediğini söylemiş. Saramago’nun eşi İspanyol gazeteci Pilar del Rio, romanın Madrid’deki tanıtım toplantısında, “Saramago romanı, kaybolmuş ve zamanında bulunmuş bir kitap olarak tanımlıyordu” dedi. Roman geçen hafta İspanya ve Latin Amerika’da raflardaki yerini aldı. Del Rio toplantı sırasında Saramago’nun notlarından oluşan defterleri ve romanın orijinal taslağını basın mensuplarına gösterdi.

Yayımlamaya cesaret edemediler

Claraboya romanı için yayınevinden cevap alamayan Saramago, 20 yıl başka bir roman yazmadı ve gazeteciliğe yoğunlaştı. “Saramago, bu yok sayılmaktan çok muzdarip oldu. ‘Biri size emeğinin meyvelerini teslim ediyor, en azından bir cevap verebililirsiniz’ diye düşünüyordu” diyen Del Rio, “Claraboya, Portekiz’i 1974’e kadar yöneten Antonio de Oliveira Salazar diktatörlüğü sırasında yayınevinin yayımlamaya cesaret edemediği ‘suç teşkil eden bir kitap’tı. Dönem için zor bir romandı. Toplumun direği olan ailenin, engerek yuvası olduğu bir kitap. Romanda tecavüz, lezbiyen ilişki ve suistimal var. 1950’li yıllarda Portekiz toplumu bunları kaldırabilir miydi? Hiç sanmıyorum” dedi.

Geçen yılın sonlarında Portekiz ve Brezilya’da Portekizce yayımlanan roman, İngilizce ve İtalyanca dâhil birçok dile çevriliyor. Saramago’nun 1947’de yayımlanan ilk romanı, Günah Ülkesi ticarî anlamda başarılı olamadı. Uluslararası çapta tanınmaya çok sonraları 1982 yılında Baltasar ve Blimunda romanıyla başlayan Saramago, 1992’de İsa’ya Göre İncil kitabı Portekiz’de tartışmalara yol açınca Kanarya Adaları’na yerleşti. Saramago, 1998 yılında Nobel Edebiyat Ödülü’ne değer görülmüştü.

Kaynak: Taraf