Üye Eleştirileri

Düşünce tarihi denildiğinde tarih kelimesi ağır basıp, yeni bir şey sunabilecek olmadığını düşündürdüğünden midir nedir, özellikle kitap formatında fazla ilgi gören bir konu olduğunu söylemek kolay değil. Bu durumu Orhan Pamuk'un Yeni Hayat'ta "Bir gün bir kitap okudum ve hayatım değişti." ifadesiyle aktardığı karakterin günümüz okurunda etkisinin güçlü olduğu da dikkate alınırsa doğal karşılamak lazım. Ancak bu küçük ilgi engeli aşıldığında, hayatınızı değiştirecek olmasa da size pek çok değerlendirmeniz hakkında sorular sordurup yeni bir bakış açısı kazandırabilecek nitelikte bir içeriğin bu kitapta yer aldığını söyleyebilirim.

15. ve 16.yy Avrupa düşünce dünyası üzerine odaklanılan kitapta, ortaçağ ve sonrasında rönesans dönemi Avrupa'sının entelektüel dünyası tasvir edilirken, antik dönem Yunan, Mısır, Babil ve Roma gibi uygarlıkların ürettiği eserlere derinlemesine değinilip; bu yolla antikçağ medeniyetlerinden reform dönemi Avrupa'sına kadar olan zaman dilimi bir bütünlük içerisinde sunuluyor.

Eski bilgi dünyası, gelenekler, tabular ve bunları sona erdiren olaylar belki yalnızca tarihin konusu olabilecekken, yazar bunların her birinin içeriğini verişindeki derinlikle, kitaba tarihi olmanın yanında felsefi bir boyut da ekliyor. Kitabın yeniliğinin de burada yattığını söyleyebilirim. Eski metinlerin otoritesini kıran öncülerden Galileo, Kolomb, Vespucci, Montaigne, Descartes, Bacon ve daha nicesinin eylemlerinde nasıl da otoritesini çürüttükleri eski metinleri pek çok yönden model olarak aldıklarını örnek gösteriyor.

Bu şekilde bakınca görünebilen bir şey daha var, ki o da ne kadar geçersiz olurlarsa olsunlar tarihteki bütün düşünce sistemlerinden alınacak dersler olduğu. Bu hatırlatma, kitapta eski metinler içerdiklerinin, bakış açılarının bütün zenginlikleriyle açıklanmasıyla daha da anlamlı hale gelmiş "Hala alınacak dersler var" sözü kulağa belki klişe geliyor olabilir, ancak burada da kitabın tarihi yönünün devreye girmesiyle eski metinlerin bir model olduğu ilerleme çabaları örneklenmiş ve sonunda da bütün bu eskiyi inceleme, anlamlandırma çabalarıyla görülmeye çalışılan şey, yazar tarafından şu şekilde dile getirilmiş:

"Klasik metinler ve kavramlar Batı için, her şeyden çok birer araçtırlar. Diğer araçlar gibi, farklı -ve bazen de çelişen- görevler yüklenirler. Bazıları ilkeldir, bazıları gelişmiş, bazıları basit ve sağlam, bazıları karmaşık ve kırılgandır. Bazılarının, antik oldukları kadar yerleri de doldurulmazdır; kimileri ise mucitlerinin dahi aklına gelmeyecek işlevler yüklenirler. 15. ve 16. yüzyıllarda törpülenmiş, pürüzlerinden arınmış, yeni yöntemlerle düzenlenmişlerdir ve bu arada bazılarının yerini daha yeni ve daha güçlü araçlar almıştır. Yine de çoğu, ışıklar saçan cazibesini korumuştur ve bazıları da halen korumaktalar."

Kitabın Türkçe'ye çevirisi Füsun Savcı tarafından oldukça başarılı bir şekilde yapılmış, göze çarpan bir çeviri hatası bulunmadığını söyleyebilirim. Hazır dil konusuna gelmişken yazarın ifade gücünü ve düşüncelerini açıklarken kullandığı metaforlardaki kaliteyi de belirtmek gerek. Bunun yanında kitapta birçok görsel de kullanılmış. Bunlar çoğunlukla ismi geçilen tarihi kitaplardan görseller olmakla birlikte, kimi zaman da dönem ressamlarının eserleri kendilerine yer bulmuş. Dönemin özelliği olan ikonografik zenginlik bu materyallere de ayrı bir zenginlik katmış.

Kafka'nın dediği gibi soru sormak için okuyorsak şayet, "Yeni Dünyalar, Eski Metinler" çağımızın verdiği, sorgulamadan kabul ettiğimiz pek çok düşünce hakkında soru sordurma potansiyeline sahip bir eser. Aynı zamanda antikçağ eserlerini yorumlayabilme, reform döneminde temeli atılmış ve bugün de bilim, teknik, sanat alanlarında, üniversite gibi kimi kurumlarda temel alınmış düşünceler ve bu düşüncelerin nedenleri, çıkış kaynakları hakkında da bilgilendirici. Kesinlikle zamanınıza ve paranıza değecektir.