İnternetin en çok okunan edebiyat eleştiri sitesi Sabitfikir.com'un matbu versiyonu olan SabitFikir dergisi, şubat sayısında hapishane mektuplarını ele alıyor.

Özgün Uçar imzalı "Fikrimin İnce Sürgünü: Hapishane Mektupları" adlı dosya, ezelden beri hapishanelere atılarak etkisizleştirilmeye çalışan yazar ve düşünürlerin, parmaklıklar ardından dış dünyaya yazdıkları mektupları konu alıyor. Yazar-hapishane ilişkisini derinlemesine ele alan "Fikrimin İnce Sürgünü: Hapishane Mektupları"nda parmaklıklar arasından kaçıp kurtulan aşklarını, özlemlerini, düşüncelerini ve eserlerini bulacaksınız.

SabitFikir orta sayfalarının vazgeçilmezi halini alan Kararsız Okur infografiği ise, "İçinden Hapishane Geçen Kitaplar" başlığıyla sizi daha nice ismin hapishanede ürettiği eserlerle tanıştırmayı amaçlıyor. Kararsız Okur'u her zamanki gibi Aysu Önen'in hazırladı ve Sedat Girgin resimledi.

Güvenilir kitap eleştirileri için

SabitFikir'in şubat sayısı tam 76 sayfa içerikle, dopdolu geliyor! Savinien Cyrano De Bergerac, Alina Bronsky, John Gardner, Irvine Welsh, Jo Nesbo, Marcel Proust, Paul Auster, J. M. Coetzee, Reha Çamuroğlu, Mahmut Şenol, Kjersti Skomsvold, James Joyce, Zeynep Ünal eserlerini güvenilir isimler; Aysu Önen, Ceyhan Usanmaz, Burcu Arman, Onat Bahadır, küçük İskender, Ömer Türkeş, Nazan Maksudyan, Oylum Yılmaz, Ferhat Uludere, Fisun Yalçınkaya, Bedia Ceylan Güzelce, Yenal Bilgici ve Hayati Roman yorumluyor.

Philip Roth'un varislerinden geçen aylardaki kitap yasaklarına

SabitFikir'in 24. sayısında, genel yayın yönetmeni Elif Bereketli'nin hazırladığı "10 Soruda Kitap Sansürleri" başlıklı soruşturma, bir süredir sürekli gündeme oturan kitap yasakları tartışmalarına bir açıklık getirmeyi hedefliyor. Sorduk bölümünde Derya Atlas, devlet ve sanatçı arasındaki maddi ilişki olup olmaması gerektiğini Cemal Şakar, Bülent Usta, Onur Bilge Kula ve Sema Kaygusuz'a soruyor. Dünyadan adlı köşesinde Mert Tanaydın, yazarlığı bıraktığını açıklayan ünlü yazar Philip Roth'un yerine geçebilecek varislerin peşine düşüyor. Hazırladığı Edebiyatdışı bölümünde Hasan Cömert, bu ayki konuğu yazar Şule Gürbüz ile "zaman, bellek ve ölüm" üzerine "dünyadışı" bir röportaj gerçekleştiriyor.  

Gangnam Style - Aziz Kedi - Recep Tayyip Erdoğan

Süreyyya Evren, Popüler Kültür bölümünde Gangnam Style fenomenini ele alırken Kelebek Etkisi'nde Elif Tanrıyar sigaranın edebiyattaki yansımalarına bakıyor. SabitFikir'in şubat sayısı bunlarla da sınırlı kalmıyor; televizyondaki edebiyat uyarlamalarının niçin mutlak bir başarıya ulaşamadığını mercek altına alan Ayşe Çavdar'ı, Keşfet bölümünde kendi el yazısıyla SabitFikir okurlarına bir kitap öneren Aziz Kedi'yi ve ODTÜ olaylarının ardından Başbakan Recep Tayyip Erdoğan'a bir okuma listesi öneren Sibel Oral'ı bulabilirsiniz.

15.000 adet basılan SabitFikir'in göze çarpan kapak illüstrasyonu Aksel Ceylan'a ait. SabitFikir takipçileri iyi bilir: Çizimlerimiz elbette bununla kalmıyor, sayfalarda dikkatli gezinenler, çok sayıda genç çizerle tanışıyor.

Yayın yönetmenliğini Elif Bereketli'nin yaptığı SabitFikir, Idefix ve Prefix paketleriyle ücretsiz. SabitFikir’in içeriğini ve daha fazlasını www.sabitfikir.com adresinde bulmak mümkün.

SabitFikir'i nereden bulacaksınız? Tıklayın!

KAPAK ÇALIŞMASINDAN BİR TADIMLIK

"GÖRÜLMÜŞTÜR"

Çağ dönüşüp değişiyor. Bir vakitler düzenin suç saydığı bir olgu, sıradanlaşırken yerini geleceğin sıradanlaşacak yeni suçlarına bırakıyor. İktidarların özgür düşünceyi, kendisine muhalif fikirleri kontrol etme ve cezalandırma isteği değişmiyor yalnızca. Üstelik bu istek, değişimden payını yeni tecrit yöntemleri, yeni akıllı hapishane mimarisiyle daha da zorbalaşarak almaktan geri kalmıyor. Her yeni sistem, kendi sakıncalı fikirlerini, kendi yasak kitaplarını ve kendi tutuklu yazarlarını yaratıyor. Dün de olmuş, bugün de oluyor; birileri kelimeleri içeri tıkıyor ama onlar –iyi ki mektuplar var- dışarı çıkmanın yolunu bir şekilde buluyor. Elbette hapishanelerde sadece mektuplar yazılmadı, yazılmıyor. Peşinden kalabalıkları sürüklemiş nice eser, parmaklıkların arkasında doğdu, ne yazık ki doğmaya da devam ediyor.

Hapishanenin tarihi, yazının ve ifade özgürlüğünün tarihi kadar eski. Düşünceyi tutsak etmek isteyen anlayışın, ilk cezaevlerini ibadethanelerin bodrum katına yapmış olması bir tesadüf olmamalı. Düşünen, kabuğuna sığmayan ve daima çağının ötesinde farklı fikirlere ve anlayışa sahip yazarların hapishane ile içli dışlı hali, çetrefilli olduğu kadar sıradışı karakterleri sayesinde bir nevi yazgıları olmuş aslında. Sanki sistemle ters düşmeleri dünyanın en normal şeyiymiş gibi, belki bu yüzden gerçekten de delilikle deha arasındaki o tuhaf yerde geziniyor edebiyat. Yazıyla, edebiyatla hemhal olmuşların ‘içeride tutulma’ nedenleri ise farklılık göstermiş bugüne dek: Misal, Ezra Pound, Dostoyevski, Maksim Gorki, Antoni Gramsci, Nâzım Hikmet fikirleri uğruna hapis yatsalar da Miguel de Cervantes dolandırıcılık suçlamasıyla içeri girmiş. Beri yandan Oscar Wilde cinsel tercihleri yüzünden, Fransız yazar Jean Genet cinsel sapkınlıkları ve hırsızlık yaptığı için, Marquis de Sade ise fiziksel ve cinsel şiddet uyguladığı gerekçesiyle hapis yatmış. Ve hepsi içeride yazmaya devam etmiş.

Mamafih, bugün işler eskiye göre biraz farklı: Gazeteci Mustafa Balb

ay Silivri Cezaevi'nden, Rus müzik grubu Pussy Riot'un tutuklu üç üyesi gibi sosyal medya aracılığıyla fikirlerini paylaşabiliyor. İngiltere'nin Ekvator Büyükelçiliği'ne sığınmak zorunda bırakılan Wikileaks kurucusu Julian Assange, web-konferans yöntemiyle dünyanın farklı coğrafyalarına sesini ulaştırabiliyor. Demem o ki, ifade özgürlüğünü, yazmayı, üretmeyi en sağlam demir parmaklığın, en orantısız gücün, en zalim iktidarın bile susturmaya gücü yetmiyor. Yasaları yapanlar unutulsa da, Don Kişot'u yazmaya hapishanede başlayan Cervantes, Justine; Erdemin Felaketleri'ni ve Sodom'un 120 Günü'nü yazan Sade, Pisan Cantos şiirlerini kaleme alan Ezra Pound ya da hapishane günlükleri tutan Oscar Wilde unutulmuyor. Yazdıkları buna izin vermiyor. Tıpkı Türkiye'nin mahsus mahalinden yazılan ve bir devrin yazma direncine, baskıya boyun eğmeyen üretme coşkusuna bizleri ortak eden hapishane mektuplarında olduğu gibi, çağın belleğine silinmemek üzere kazınıyor.

"Görülmüş" bir hayat tutanağı…

Hapishane mektupları deyince, sayısız örnek var akla gelen. Pek çoğu kitaplaştırılmış, içeriden dışarıya yazılmış sayfalarca mektup… Demir kafesin içindeki insanın dışarıya ve kendine açılan tek kapısı bu mektuplar... ‘Görülmüş’ bir hayat tutanağı… İçerideki insanın en yalın hallerinin, çırılçıplak hislerinin, tutkularının, korkularının, kırılganlıklarının ama en çok umudunun sansürsüz anlatısı…

Yılmaz Güney, 17 Aralık 1973'te Selimiye Hapishanesi'nden eşi Fatoş Güney'e gönderdiği mektubunda, ''Anam, yavrum, sevgili... Asıl hapishane, insanın kafasında yarattığı hapishanedir. Hayatı sınırlayan hapishane odur ki, ilk fırsatta yıkılmalıdır dünyayı daha iyi kavrayabilmek için. Ben bu barajı aştım sevgili. Her şey önümde, bütün açıklığıyla oynanıyor'' diye yazar. (Yılmaz Güney, Selimiye Mektupları, Güney Yayınları, S.164) Duvar engel değildir içeridekine, mektuplarıyla bunu anlatır sıklıkla.
Askeri kişileri üstlerine karşı teşvik suçlamasıyla yaşamının çeyrek dilimini hapishanelerde geçirmek zorunda kalan Nâzım Hikmet ise, ‘taş uçak’ diye adlandırdığı Bursa Cezaevi'nden eşi Piraye'ye 29 Kasım 1943 tarihli mektubunda, ''Karıcığım, kuzum, bundan sonra sen de ben de mektuplarımıza mutlaka tarih koyalım'' der. Bu mektupların günün birinde çağa tanıklık edeceğinin bilincindedir dünya şairi. Öyle ki Nâzım Hikmet'in, Orhan Kemal'in, Kemal Tahir'in, İsmail Beşikçi'nin, Necip Fazıl'ın, Said Nursi'nin, Yılmaz Güney'in, Rosa Luxemburg'un ve de Antoni Gramsci'nin hapishane mektupları bir yazım türü, özgürlüğe adanmış bir kalem işçiliği olarak çağın ve hayatın hoyrat yasaklarına zamanın dev aynalarını tutmayı –hâlâ- sürdürüyor.

Nâzım mektupları…

Türkiye'de hapishane mektupları adıyla bir yazım serüveninden, külliyattan bahsedebiliyorsak eğer, kuşkusuz bu bayrak koşusunun en güzel yüz metresini koşan Nâzım Hikmet'tir. Ömrünün 13 yılını cezaevinde geçiren şair, ''İçerde mektup beklemek, yanık türküler söylemek, bir de bir de, gözünü tavana dikip sabahlamak, tatlıdır ama tehlikelidir'' diye anlattığı hapis yıllarında mektuplarla dışarıya, hayata taşar.

Nâzım Hikmet, hapishane yılları boyunca içeriden dışarıya binlerce mektup yazmıştır. Eşi Piraye, oğlu Memet Fuat ve arkadaşı Kemal Tahir'e yazdığı mektuplar yayınlanmış ve günümüze ulaşmış mektupları arasında çoğunluğu temsil eder. Ressam Abidin Dino, çocukluk arkadaşı Vâ-Nû (Vâlâ Nureddin), yazar Kemal Sülker ve eleştirmen Adalet Cimcoz da Nâzım'ın hapishaneden mektuplaştığı kişiler arasındadır. Nâzım Hikmet'in eşi, oğlu ve dostlarıyla devinen zamanı dertleştiği, amansız edebiyat ve siyaset tartışm

alarına giriştiği hapishane mektupları, bizi şairin bitmek bilmez yazma coşkusuna, hapishaneyi bir laboratuvara dönüştürüşüne, genç yazarları yüreklendirişine ortak ettiği gibi, Piraye ile yaşadığı çalkantılı günlerine, içerideki büyük yalnızlığına da ortak eder.

Sevda şiirleri

''Karıcığım, nihayet iş bitti. Temyiz tasdik etti. On beş seneye mahkumuz. Aldırma. Ben gayet kuvvetliyim. Mesele herhangi bir mahkumiyet değil, Nâzım Hikmet'in imhasıdır. Bu bir çeşit Drefyus davası'' diye yazar Nâzım, Piraye'ye, Ankara Merkez Cezaevi'nden, 28 Mayıs 1938 tarihli mektubunda. (Nâzım Hikmet, Piraye'ye Mektuplar, Yapı Kredi Yayınları, S. 106) ‘Kızıl saçlı bacısı’ Piraye ile Ankara zindanından Çankırı'ya ardından

Bursa Cezaevi'ne 10 yılı aşkın sürecek ve bir sevdanın bütün izlerini, mahpusta şair olmanın bütün eslerini mektuplara taşıyacak bir dönemin başlangıcıdır bu mahkûmiyet.
Nâzım Hikmet, ''Ne güzel şey hatırlamak seni: Ölüm ve zafer haberleri içinden, hapiste ve yaşım kırkı geçmiş iken'' diyerek büyük bir coşkuyla yazdığı sevda şiirlerini Piraye'yi düşünerek yazdığı mektuplarında yaratır. Bursa Cezaevi'nden Piraye'ye tarihsiz mektubu, bu şiirlerin yazılma hikayesini anlatır: ''Saat 21 oldu mu artık yalnız seni düşünüyorum. Bu, öteki zamanlarda seni düşünmediğim manasına gelmesin. Fakat saat 21'den sonra senden başka hiçbir şey düşünmüyorum ve 21 ile 22 arasında bir saat sana şiir yazıyorum. Bunların adını: '' Piraye için yazılan saat 21-22 şiirleri koydum.'' (Nâzım Hikmet, Piraye'ye Mektuplar, Yapı Kredi Yayınları, S. 600)

...

                                                                                                                                                                                                     Özgün Uçar