2012'nin bitmesine günler kaldı. Büyük bir coşkuyla karşıladığımız bu kafiyeli yıl, edebiyat dünyasına neler getirdi? Sizler için derledik ve önümüzdeki üç gün içinde, peyderpey yayınlayacağız. İşte ilk kısım!

Bu üçleme bitti, yenisini alalım lütfen!

Kitap satışlarını roket hızıyla arttıran en etkili yöntem yine beyazperde uyarlamaları oldu; en çok para kazandıranları da üçlemeler.  Genç bir kitleye hitap eden ve satış rekorları kıran en meşhur üçlemelerin sinema uyarlamaları, 2012'de sona erdi:

• 2012 yılında, bir neslin hayatını etkilemiş, hayran kitlesi yıllar içinde büyümüş Harry Potter ve Alacakaranlık kitaplarının, film serisinin bitişini gördük.

• Bir başka üçleme Açlık Oyunları'nın ilk filmi yarattığı bütün beklentileri -göreceli olarak- karşılayarak gişede hasılat rekorları kırdı.

• İskandinav edebiyatını şaha kaldıran Stieg Larsson'ın Ejderha Dövmeli Kız üçlemesinin ilk filmi David Fincher tarafından tekrar çekildi, karizmatik hacker Lisbeth Salander'ı canlandıran Rooney Mara performansıyla alkış topladı, hatta Oscar'a aday gösterildi. 

Bu uyarlamaları çoktandır bekliyorduk!

Üçlemeler yerine, klasikleri sevenler için 2012 verimli bir yıl oldu; bu sene çekimine başlanan ama büyük ihtimalle 2013 senesinde Türkiye'de göreceğimiz yapımlar da cabası.

• Joe Wright ve Keira Knightley ortaklığıyla, Anna Karenina.

• Baz Luhrmann'dan üç boyutlu, Leonardo DiCapriolu yeni bir Muhteşem Gatsby.
  

• Ang Lee'den Pi'nin Yaşamı.

• Robert Pattinson ve David Cronenberg imzalı, Cosmopolis.

• Çoğu eleştirmen tarafından 'yılın hayal kırıklığı' olduğu söylenen Bulut Atlası.

• Tolkien hayranlarının sımsıkı tutunacağı yeni bir dal: Peter Jackson'dan The Hobbit.

Edebiyatçılar TV ile haşır neşir

Edebiyatçıların senaryo yazması ya da romanların televizyon dizisi olarak uyarlanması Türkiye'de bir ilk değil; ancak 2012 edebiyat-televizyon ilişkisinin ayyuka çıktığı yıl desek, yalan söylemiş olmayız. 

• Latife Tekin, olaylı Muhteşem Yüzyıl'ın senarist kadrosuna dahil oldu.

• Hakan Bıçakcı, Seray Şahiner, Murat Uyurkulak gibi yazarların senaryosunu yazdığı Kayıp Şehir dizisi açılışını yaptı ve hayli tutuldu.

• Ağır Roman'dan esin alarak yazılan ve Kolera Sokağı'ndaki kentsel dönüşüme değinen Ağır Roman Yeni Dünya televizyona yeni bir soluk getirdi; ancak Aralık ayı itibariyle, 11 bölümden sonra sona erdirildi.

• Ayşe Kulin'in Veda adlı romanından televizyona uyarlanan dizinin, kısa bir süre sonra iptal edilmesi ise tartışmalara yol açtı. Kimilerine göre neden, dizide yapılan Atatürk ve Milli Mücadele vurgusu idi.

• Orhan Kemal’in aynı adlı romanından esinlenerek televizyona uyarlanan Kötü Yol 1960’lı yılların İstanbul’unda, Yeşilçam’da geçiyor. Bu sezonun belki de en çok başarı yakalayan yapımlarından biri olan dizinin senaristliğini Zülküf Yücel yapıyor.

• Sinema alanında da ataklar gerçekleşti; Mustafa Kutlu'nun Uzun Hikaye adlı eserinden beyazperdeye uyarlanan aynı adlı filmi Osman Sınav tarafından çekildi, başrolünü Kenan İmirzalıoğlu üstlendi.

• Bu sene duyduğumuz fısıltılardan biri ise, Nazım Hikmet'in Kuvayi Milliye Destanı şiirinin televizyona aktarılacağı idi. 32 bölüm olması planlanan diziyle ilgili 2012'de somut bir gelişme olmasa da, projenin detayları ilgi çekti.

• Sevilen mizah dergilerinden Uykusuz'un vazgeçilmezi Otisabi'nin ise dizi formatında sevenleriyle buluşacağı haberi konuşuldu.

• Geçtiğimiz yılın Noel'inde, Charles Dickens'ın doğumunun 200. yılını kutlamak için gösterime giren Büyük Umutlar mini-dizisi, çoğu eleştirmenden tam not aldı.

Büyük yazarlardan büyük haberler

Türkiye ve dünya çapında, irili ufaklı birçok haber, sene içinde kucağımıza düştü. 2012 senesinde yazarlar ne yaptı, nasıl anıldı diye merak edenlere, biz de ufak bir derleme sunuyoruz: 

• Uzay aracı Curiosity'nin Mars'a inmesi; bu sene aramızdan ayrılan ünlü bilim kurgu yazarı Ray Bradbury'nin anısına, iniş yerine 'Bradbury Landing' (Bradbury iniş alanı) ismi verildi.

• Kolombiyalı yazar Gabriel Garcia Marquez'in sağlık durumu bizi çok endişelendirdi: yazarın yakın arkadaşlarının isimlerini bile hatırlayamadığı söylentisi yayıldı. Bu yıl içinde, öldüğü yönünde iddialar nedeniyle Twitter'da Trending Topic listesine giren Marquez'in öldüğü haberi 'yanlış' kaynaklar tarafından doğrulandı; ancak kısa bir süre sonra asparagas haber olduğu anlaşıldı.

• Philip Roth, yazarlığı bıraktığını ve artık roman yazmayacağını açıkladı.

• Edebiyatımızda yazdığı öykü, roman, derleme ve çevirileri ile önemli bir yeri olan Sabahattin Ali'nin yaşamı belgesel oldu. Yazarın hayatının ve Türkiye'nin çalkantılı dönemlerinin anlatıldığı Sabah Yıldızı belgeseli 21 Eylül'de gösterime girdi.

• Charles Dickens’ın 200’uncü doğum yıldönümü dünya çapında, çeşitli etkinliklerle kutlandı.

• Truman Capote'nin daha önce hiçbir yerde yayınlanmamış altı sayfalık, “Yatlar ve Şeyler” (Yachts and Things) isimli öyküsünün, Vanity Fair dergisinin Aralık sayısında yer alacağının duyurulması, yazarın hayranları tarafından heyecanla karşılandı.

• Gün yüzüne çıkan bir başka eser ise, Nobel ödüllü Portekizli yazar José Saramago’nun uluslararası çapta tanınmadan önce 1950’lerde yazdığı “kayıp” romanı oldu. Ortaya çıkan kayıp roman, yazarın ölümünden iki yıl sonra, ilk kez yayımlandı.

• The Huffington Post'un, 'Bilgiye Erişim Özgürlüğü Yasası'ndan yararlanmak için yaptığı başvuru sonucunda ortaya çıkan FBI dosyaları, geçtiğimiz yüzyılın bilim kurgu alanındaki efsanelerden biri olan Ray Bradbury'nin 1960'lı yıllarda komünist eğilimler şüphesiyle FBI tarafından ciddi bir biçimde araştırılmış olduğunu gösterdi.

• Türkiye cezaevlerinde 62 gündür sürmekte olan açlık grevleriyle ilgili olarak bilim insanı Noam Chomsky, AKP hükümetine taleplerin bir an önce karşılanarak bu krizin sona erdirilmesi için çağrı yaptı.

• Saturday (Cumartesi) adlı romanında Irak'a yapılan askeri müdaheleyi konu alan yazar Ian McEwan, nükleer kapasitesini yok etmek amacıyla İran'a yapılacak saldırının felaketle sonuçlanabileceğini söyledi. İran rejiminin şu an "istikrarsız" göründüğünü söyleyen yazar, şu an yapılacak herhangi bir saldırının ülkeyi teokrasinin arkasında birleştireceğini söyledi. 

Bekledik ama değdi mi?

Ünü sınırları aşmış, kitapları onlarca dile çevrilen, ödüllere boğulan yazarların bir sonraki adımı çok merak edilir. Bu yazarlar yeni eserlerini çıkarana kadar, herkesi büyük bir bekleyiş alır ve yapılan reklamlarla iyice pekişir bu beklenti. 

Bu beklentinin sonucunda gelen kitabı ya üstüne beş yıldızlar yağıyorken görürsünüz, ya da yerin dibine sokuluyorken. İşte bu senenin merakla beklenenleri:

• Haruki Murakami'nin uzun zamandır büyük bir merakla beklenen son kitabı 1Q84 kitabı sonunda geldi, geldi ama pek memnun edemedi. Yazarın diğer kitapları gibi karmaşık ve sürreal bir anlatıma sahip olan 1Q84 adlı kitapta, biri yazar, diğeri spor hocası ve kiralık katil olan iki eski okul arkadaşının birbirini araması anlatılıyor.

• Bu sene raflarda gördüğümüz kitaplar arasında, J. K. Rowling'in Harry Potter serisinden sonra, yetişkinler için yazdığı kara mizah, akıl oyunları ve baştan sona sürprizlerle dolu ilk kitabı Rastlantısal Boşluk  (The Casual Vacancy) vardı.

• Zadie Smith'in 7 yıl aradan sonra çıkardığı NW ise, New York Times'ın çetin eleştirmeni Michiko Kakutani tarafından 'yetersiz bir kitap' olarakgörüldü. 

Dünya, Zadie Smith'i beklerken, ülkemizin edebiyat dünyasında bir uyanışa tanık olduk: Uzun senelerdir sanatına aç kaldığımız yazarlar yeni eserlerini yayımladılar. Ayrıca 2012, çevirilerine de aç kaldığımız eserleri nihayet Türkçede gördüğümüz bir yıl oldu.

     (Görsel çalışma: Kaan Bağcı)

• İhsan Oktay Anar'ın 5 sene sonra yayımladığı ilk kitabı Yedinci Gün ve Yaşar Kemal'in Bir Ada Hikayesi'nin son cildi Çıplak Deniz Çıplak Ada raflarda yerlerini buldu.

• Hermann Broch'un Vergilius'un Ölümü, Ahmet Cemal tarafından Türkçeye kazandırılırken, James Joyce'un kült romanı Ulysses, bu sefer Armağan Ekici imzasıyla Türkçeye çevrildi. Tolkien'in Bitmemiş Öyküleri'ne ise Kemal Baran Özbek'in çevirisi sayesinde kavuşmuş olduk.

Yayın sektöründe neler oluyor?

Kitaplar raflarımıza gelene kadar az badire atlatmıyorlar. Kitapların raflarımıza gelişini mümkün kılan yayın sektöründen 2012 yılı haberleri.

• Uluslararası edebiyat piyasasını şekillendiren en güçlü iki yayınevlerinden ikisi birleşme kararı aldı: Penguin ve Random House.

• Türk edebiyatı kapsamında özgün yapıtların yayımlanmasını özendirmek ve geliştirmek amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı bütçesinden teşvik verilebileceği açıklandı.

• TTNet ve Turkcell, e-kitap pazarlamaya başladı. Böylece, mobil operatörler ekitap satmaya başladı, yayıncılık sektörüne girmiş oldu.

• Amazon, İngiltere'de de e-kitap satışlarının, basılı kitap satışlarını geçtiğini açıkladı. ABD'de 2010 yılında gerçekleşen bu tabloya göre, İngiltere'deki Amazon üzerinden yapılan 100 basılı kitap satışına karşılık, 114 e-kitap satılıyor.

• Perakende satış devi Amazon, gözünü Brezilya'ya dikmiş durumda. Amazon'un, Brezilya'da bir Kindle mağazası açacağı söylentileri bir yana, dijital içerik dağıtıcısı Xeriph ile yaptığı anlaşma ve Brezilyalı bir yayınevi olan Saraiva'yı almak için kolları sıvamış olması da bu savımızı doğrular nitelikte. Amazon bizim pazarımıza girerse neler olur sorusuna, ekonomisi Türkiye'ninkine benzeyen Brezilya örneğine bakarak cevap verilebilir.

• Teknoloji sektörünün en büyük devlerinden biri olarak gösterilen Apple şirketinin bu sene boğuştuğu davaların arasında en ilginci ise, ABD Adalet Bakanlığı ve AB Komisyonu tarafından açılanlar idi. ABD Adalet Bakanlığı, Apple ile Macmillan ve Penguin Group adlı yayınevleri arasındaki anlaşmanın özellikle Amazon şirketinin düşük fiyat politikasına karşı yapıldığını ve sonucunda, tüketicilerin dijital kitap satın alırken onmilyonlarca dolar fazladan ödeme yapmalarına neden olduğu gerekçesiyle dava açtığını belirtti. Özellikle Amazon'un lehine sonuçlanan iki ayrı davayı kaybeden Apple, AB Komisyonu'nun getirdiği anlaşma hakkı ile rakiplerinin tekliflerine uyarak ekitap fiyatları üzerinde bir anlaşmaya vardı.

• Dünyaca ünlü elektronik ve kitap zinciri Virgin Megastore, açıldıktan kısa bir süre sonra kapandı. Dünya devi Virgin'in, Türkiye'de tutunamamasının nedenlerinden biri olarak, Türkiye'nin kendi 'devleri' gösteriliyor.

• Gelelim bireysel yayıncılığa. Bu sene içinde büyük yayıncıların kapısından dönen yazarların kendi kitaplarını basması fenomenini duymayan kalmadı. 2012 senesinde bireysel yayıncılığın hız kazanmasıyla beraber duyduğumuz başarı hikayelerinden biri de, Amanda Hocking'inki idi. Yayıncılar tarafından defalarca geri çevrilen romanı Yükselti'yi Amazon'da parça yüklemeye başlayan Hocking, fiyatı oldukça düşük tutmuş, bu yıla dek bir buçuk milyon kopya satarak, 3 milyon dolara yakın para kazanmış ve nihayetinde bir yayıneviyle anlaşmıştı. Bir başka haber yine Amerika'dan, New York Times'dan geldi. NY Times'ın en etkin ve saygın eleştirmenlerinden biri olarak gösterilen Michiko Kakutani, bireysel yayıncılık aracıyla basılmış Alan Sepinwall'un The Revolution was Televised adlı kitabını, 2012'de en beğendiği kitaplar arasında gösterdi. 

En çok neler okuduk?

    (Görsel çalışma: Kaan Bağcı)

Malum, ülkemizde herkes tarafından kabul gören bir çoksatar listesi yok. Bu sebeple, size bu yılın en çok satan romanlarını sunamayacağımızı üzülerek bildiriyoruz. Ama elimizde, Idefix.com adresinden 2012 yılı içinde en çok alınan kitapların listesi var. Belki arada Kürk Mantolu Madonna, Küçük Prens veya Aylak Adam gibi 2012'ye ait olmayan kimi kitaplar görebilirsiniz, ama emin olun, Idefix'ten bu sene en çok bunlar satın alındı:

1. Yedinci Gün, İhsan Oktay Anar. İletişim Yayınevi.

2. Kürk Mantolu Madonna, Sabahattin Ali. Yapı Kredi Yayınları

3. Sultanı Öldürmek, Ahmet Ümit. Everest Yayınları

4. Yabancı, Albert Camus. Can Yayınları

5. Çıplak Deniz Çıplak Ada / Bir Ada Hikayesi – 4, Yaşar Kemal. Yapı Kredi Yayınları

6. Grinin Elli Tonu, E. L. James. Pegasus Yayınları

7. Doğu'dan Uzakta, Amin Maalouf. Yapı Kredi Yayınları

8. Küçük Prens, Antoine de Saint-Exupery. Mavibulut Yayınları

9. Kış Günlüğü, Paul Auster. Can Yayınları

10. Aylak Adam - Bütün Yapıtları, Yusuf Atılgan. Yapı Kredi Yayınları

Peki ya en öne çıkanlar?

      (Görsel çalışma: Kaan Bağcı)

Sıra yılın en iyilerine gelince, herhalde SabitFikir olarak yaptığımız 'Yılın en iyi 50 romanı' listesine göz atmakta yarar var. 50 seçici kurul üyesinin seçtiği 50 kitaptan bahsediyoruz nitekim.

Geçen sene ilkini gerçekleştirdiğimiz bu liste, bu yıl basılan binlerce roman arasında hangileri öne çıktı, göstermek için hazırlandı; ama, mutlak anlamıyla 'en iyi'leri göstermek amacıyla, hiç değil. İşte o listenin ilk 10 sırası:

1. Çıplak Deniz Çıplak Ada, Yaşar Kemal
2. Yedinci Gün, İhsan Oktay Anar
3. Vergilius’un Ölümü, Hermann Broch
4. 2666, Roberto Bolano
5. 1Q84, Haruki Murakami
6. Lizbon’a Gece Treni, Pascal Mercier
7. Mihman, Akif Kurtuluş
8. Özgürlük, Jonathan Franzen
9. Acı Düşler Bulvarı, Cumhur Orancı
10. Sinek Isırıklarının Müellifi, Barış Bıçakçı

Listenin tümüne buraya tıklayarak ulaşmak mümkün.

Olmazsa olmaz: 'İlk 10' listeleri

Her yılın aralık ayında, her yerde 'en iyiler' listeleri görürsünüz. Bu anlamda, bittabii bzim gözümüze çarpanlar 'en iyi kitaplar' listeleri oluyor. Ve dünyanın tanınmış dergi ve gazetelerinden, Türkiye'de hazırlanan listelere kadar uzayan geniş bir yelpaze var önümüzde. 

Dünyanın neleri okuduğunu ve neleri beğendiğini görmek isteyenlere, sektörün en saygınlarından biri olan New York Times'ın 'ilk 10'unu sunuyoruz:

1. Bring Up the Bodies(Bedenleri Terbiye Et), Hilary Mantel
2. Building Stories (Hikayeleri İnşa Etmek), Chris Ware 
3. A Hologram for the King (Krala Hologram), Dave Eggers
4. NW, Zadie Smith 
5. The Yellow Birds(Sarı Kuşlar), Kevin Powers 
6. Behind the Beautiful Forevers (Güzel Ebediyetin Arkasında), Katherine Boo 
7. Far from the Tree (Armut Dibine Düşmez), Andrew Solomon 
8. The Passage of Power (Gücün Yolculuğu), Robert A. Caro 
9. The Patriarch (Aile Reisi), David Nasaw 
10. Why Does the World Exist (Dünya Niçin Var), Jim Holt 

Bu yazının devamı olan "2012'de neler oldu: Polemikler ve İfade Özgürlüğü Davaları" için tıklayınız.
Bu yazının devamı olan "2012'de neler oldu: Etkinlikler, fuarlar, ölümler ve ödüller" için tıklayınız.