Dünya dönmeye devam ettikçe bazı kelimelerin insanın yüreğine koyduğu o sızı asla bitmeyecek; bugün bile dilimizde acısıyla duran o kelimelerden biri “sürgün.” Gidilen yer, insanın hayatını devam ettirdiği koşullar, kurduğu düzen, başına gelen iyi şeyler, peşi sıra yürüyen şans, her şeyin yolunda gittiğini ve artık hayatın iyi ve stabil olduğunu düşünsek dahi sürgün, sürgündür. Bir kere sürülen yersiz yurtsuz kalmıştır artık, ne sıla bilinir ne de gurbet. O iç sızısıyla günler, aylar, yıllar, koca bir ömür geçer. Aidiyet duygusu bir kere yitirilmeyegörsün, insan her daim bir misafir iğretiliğinde yaşamaya devam eder.

Elia Kazan/Elias Kazancıoğlu’nun hayat hikayesi de bu sürgün hikayelerinden biri. Zülfü Livaneli dostu yönetmen ve yazar Elia Kazan’ın hikayesini Elia ile Yolculuk kitabıyla anlatmış. Bu kısacık kitapla Elia Kazan’ın hikayesini anlatırken bir sürü tarihi bilgiyi de aktarıyor Zülfü Livaneli.

Kayseri Germir kökenli, İstanbul doğumlu Rum bir ailenin oğlu 1909 doğumlu Elia Kazan. Dört yaşındayken ailesiyle birlikte doğduğu toprakları terk etmek zorunda kalıyor ve New York’a göç ediyor. Sonra öğrenim hayatını Yale Üniversitesi’nde tiyatro öğrenimi görerek tamamlıyor. Pek çok ünlü yazarın oyunlarının yönetmeni oluyor, bizim sadece namlarını duyduğumuz oyuncularla ahbaplık ediyor. Filmler çekiyor, kitaplar yazıyor. Oscar Ödülü dahil olmak üzere pek çok ödül alıyor. Bütün yaptıkları ve başarıları, 1952 yılında McCarthy döneminde Amerika Karşıtı Faaliyetleri İzleme Komitesi (HUAC) tarafından yargılandığı zaman verdiği ifade nedeniyle aldığı tepkiler her daim takip ediyor. Kazan, hayatında yaptığı ve kimsenin canını yakmadığını belirttiği tek hata nedeniyle hep şiddetli eleştirilere maruz kalıyor. Sadece çevresi tarafından eleştirilmekle kalmıyor, kendi kendini de eleştiriyor; tiyatrodan ve sinemadan uzaklaşarak yazarlığa yoğunlaşıyor.

“Bu tiple mi sinemacı olacaksın?”

Babası tarafından, “Bu tiple mi sinemacı olacaksın?” denerek azarlanan Kazan, sinemaya Marlon Brando, Anthony Quinn gibi isimleri kazandırıyor. Âşık olmasa dahi Marilyn Monroe ile aşk yaşıyor. Amerika Amerika filmi Kazan’ın en otobiyografik filmlerinden biri, daha sonra Uzlaşma adında bir kitapla anılarını ve kendi hikayesini anlatıyor.

2003 yılında 94 yaşındayken vefat ediyor Elia Kazan. Vefat etmeden bir süre önce Türkiye’ye gelip Livaneli ile birlikte Kayseri’ye gitmiş. Livaneli, Elia ile Yolculuk kitabında Elia Kazan ile olan arkadaşlıklarını ve Kayseri’ye yaptıkları işte bu yolculuğu anlatıyor. Bir belgesel, anı kitabı Elia ile Yolculuk; hem Livaneli’nin hayatından, hem Kazan’ın hayatından kesitleri ve arkadaşlığı anlatıyor. Elia Kazan’ı bir siyasetçi ya da bir sanatçı olmaktan ziyade bir arkadaşı olarak anlatıyor Livaneli. Yaptığı işlerden, dostlarından bahsetse dahi kadınlarla olan bazı arkadaşlıklarının dışında mahremine girmiyor. Bir hatanın nasıl bir ömre bedel olduğundan bahsediyor. Elia Kazan’ın deyimiyle üzüntüyle değil öfkeyle yaşayan, hayatla ve kendiyle sürekli kavga eden bir insanın portresini çiziyor.

Çizimler: M. K. Perker (kitaptan)