Üzerinde yaşadığımız topraklarda ötekinin farklılığını kabullenebilmek hep zor oldu. Altında eşit yaşam hakkımızın olduğu gökyüzü de, üstünde hır gürle yaşadığımız yeryüzü de hep hoşgörüye, anlayışa, barışa özlem duydu.

Özellikle azınlıklar söz konusu olduğunda dimağımız hep zorlandı, üzüntümüz olan biten karşısında hep şaşkınlıkla karışıktı. Bir bireyi sevdiklerinden mahrum bırakmak, dilini konuşmasına engel olmak, ibadetini yapmasına engel olmak... Bunlar çok uzun süredir ülke gündemimizin değişmeyen, rutin olaylarından. Ama birini gökyüzünden mahrum bırakmak... Bu eylem karşısında ötekinin yalnızca sözlerle dışlanması bile normal kalıyor değil mi?

Kutluğ Ataman da böyle düşünmüş olacak ki, 'Sılsel: Türkiye’ye yazılmış mektuplar' adlı özel proje üretti 18. İstanbul Tiyatro Festivali için. Ataman’ın festival kapsamında 12-30 Mayıs tarihleri arasında, Karaköy’deki Galata Özel Rum İlköğretim Okulu’nda ziyarete açtığı projesi herkesi ortak bir gökyüzü oluşturmaya çağırıyordu. Ancak bir şartla: Tüm kin ve nefret duygularından, tüm önyargılardan arınarak…

Geçtiğimiz ay gerçekleşen performansa vesile olan, güncel sanatçılara son dönemde belki de en çok ilham veren sosyal olaylardan biriydi aslında: Arap Baharı. Ataman’ın bir video art çalışması için hazırlandığı Suriye seyahatinin, Mardin’de tıkanıverişinin sonucu... Suriye’de çatışmaların yoğun olduğu dönemde sınırı geçmemesi salık verilen Ataman’ın, Mardin’de Süryani Nasira hanımın evine götürülmesiyle başlıyor hikaye ve olaylar gelişiyor. Nasira hanımın evinin tavanında da bulunan ve eski bir Süryani geleneği olan ‘Sılsel’le orada tanışıyor Ataman. Sılsel, eskiden Mardin’de Süryani evlerinin tavanlarına yapılmış 'gökyüzü tasviri'nin ismi. İsa’nın da konuştuğu dil olan Aramice’de (Süryanice) 'gökyüzü' demek. Kendi adıma, inanmakta hiç zorluk çekmediğim bir rivayete göre, can güvenlikleri olmadığı için sokağa çıkmaya çekinen Süryaniler gökyüzü özlemlerini bir nebze olsun giderebilmek için evlerinin tavanlarına, gökyüzünü andıran motifler çizip turkuvaz renge boyarlarmış. Kutluğ Ataman’ı çok etkileyen bu hikaye, Güneydoğu seyahatinin ardından bir çağdaş sanat projesine dönüşmüş. 

Ataman, ortak gökyüzümüzü 'örmeye' 12 Mayıs’ta projenin açılışında, Nasira Hanım’dan aldığı gök rengi kumaş parçasıyla başladı. Ardından Ataman’ın Diyarbakırlı bir Twitter takipçisinin üzerine çokdilli; Kürtçe ve Türkçe bir metin yazıp gönderdiği kumaş parçası Nasira Hanım'ınkine eklendi. Eser, 30 Mayıs’a kadar ortak yapıcılarından gelen parçalarla uzadı, uzadı, uzadı, hiçbir parçası diğerine benzemeyen ama birbirine dikili, kenetli, rengarenk bir gökyüzü çıktı ortaya. Rengarenkliği hepimizin farklılığını temsil etti. Hiç de zor olmadı üstelik kimi çiçekli, kimi çizgili, kimi kareli kumaşların birbirine kenetlenmesi…

Sılsel'in sorusu

Kutluğ Ataman’ın interaktif projesi Sılsel, bir soru soruyordu aslında katılımcısına: Nasıl bir Türkiye istiyorsunuz? Kim olduğunuz hiç önemli değil, kadın ya da erkek, sağcı ya da solcu, Alevi, Kürt, Ermeni ya da Musevi, Başbakan ya da Cumhurbaşkanı, herkesi sözünü söylemeye davet ediyordu Sılsel. Kutluğ Ataman’ın da açılış konuşmasında belirttiği üzre, katılımcıların elinde şekillenen, yani bizlerin, sizlerin projesiydi aslında Sılsel. Bizler de üzerimize düşeni yaptık; “nükleere hayır” dileklerimizi, “Cihan Kırmızıgül’e özgürlük” taleplerimizi, “Hrant’ın katilleri cezalandırılsın” isteklerimizi rengarenk kumaş parçalarına yazıp birbirine diktik. Farklı dillerde, resim, yazı ya da işlemeyle; yazarak, çizerek ya da işleyerek bu ortak gökyüzünün oluşmasına katkıda bulunduk. Şimdi, Ataman’ın ortaya çıkan uzunca örgüyü önce Mardin’de akabinde de -bir ihtimal- yurtdışında sergilemek gibi bir fikri de var.

                                        Kutluğ Ataman, Sılsel'ini dikerken...

Proje, Türkiye için bir 'sivil tarih dokümanı' oluşturması bakımından da ayrıca önem taşıyor. Rengarenk kumaşların, çok farklı taleplere sahiplik ettiği Sılsel, herkesin kendini 'çekincesiz' ifade ettiği bir sivil doküman oldu Türkiye için. Resmi tarih yazımının karşısında duracak, öğrencilerin, işçilerin, ev hanımlarının, toplumun her kesminden insanın ortak bir gökyüzü altında, özgürce, yargılanmadan yaşamak isteği, birinci ağızdan-ya da elden diyelim- bu projeyle gelecek kuşaklara aktarılacak şimdi.

Umarız, Sılsel’i oluşturan tüm dilekler, tek tek, hepsi gerçek olsun. Hem de bir an önce!