Elimizdeki kitap Can Yayınları’nın henüz Türkçeye kazandırmış olduğu, “Oniki” isimli eserin devamı olan “On Üç Yıl Sonra”. “Danilov Beşlemesi”nin ikinci kitabı, hikayeye 1825 yılından  devam ediyor. Serinin ilk kitabının konu aldığı 1812 yılındaki Napolyon istilası geride kalmış, Fransızlar yenilmiştir. Kahramanımız Danilov’un başta Fransızlara karşı Rus ordusunun birkaç kişilik özel kuvvetlerinde birlikte savaştığı, ancak gerçek doğalarını farkettikten sonra yok ettiği karanlık yaratıklar artık geçmişte kalmıştır. Fakat her ne kadar Rusya İmparatorluğu Fransa’yı işgal ederek yenilgiye uğratmış olsa da, Fransa’daki devrimci siyasi düşünceler de Rusya’yı işgale başlamıştır. Rus ordusundaki devrimci subaylar Çar’ı devirme planları yaparken (Aralıkçılar İsyanı), öte yandan Romanovların gizli geçmişinden gelen, ebedi karanlıkla sarmalanmış olan dehşet; geçmişin kendisine vaad ettiğini talep etmek için sürünerek Rusya’ya doğru ilerlemektedir. Danilov’un görevi Çar’ı insanlarından korumaktır, lakin lanetli adımları ürkütücü bir şekilde yaklaşmakta olan gerçek düşman insandan çok daha korkunçtur…

Ya da en azından yerli ve yabancı tanıtım bültenleri kitaba dair yaptıkları betimlemelerde bu tarz vurgulamalar kullanıyor. Kitabın içeriği bağlamında bir yanlışlık söz konusu olmasa da, içeriğin estetik vurgulaması kendine içkinleştirilen sorumluluğu kaldırabiliyor mu? Bu noktayı pazarlama kaygılarıyla değil, fakat daha eleştirel bir gözle irdelemek, bizim açımızdan daha sağlıklı olacaktır.

Tarih ve fantastik

Elbette Kent’in kitabının gerek yurtiçinde gerek de yurt dışında çok satanlara girmesini sadece reklam kampanyalarıyla bağdaştırmak hakkaniyetsiz olur. Kitaba değer kazandıran en önemli özellik, içinde farklı roman akımlarından sentezlediği formül. Yani tarih ve fantastiği bütünleştirmesi. Her ne kadar fantastiğin betimlemesi bu sentezde tartının alçak tarafında kalsa da, şüphesiz kitabı okunabilir ve ilgi çekici hale getirenin bu olduğunu söylemek mümkün. Kent’in eserini yazmadan önce Rusya’ya yaptığı seyahatse meyvelerini vermiş. Petersburg, Trangog ve Moskova’nın betimlemeleri doyurucu ve derinlik sahibi. Bilhassa, Bolşoy Tiyatrosu’nda Danilov’un Kyeşa’yı beklerken vakit geçirmek için etrafı gözden geçirirken yapılan tasvir yeterince odaklanması durumunda, okuyucunun neredeyse kendini aniden muhteşem tiyatroyu seyrederken bulabilmesini sağlıyor.

Eserde serinin birinci kitabına kıyasla en dikkat çeken değişimlerinden biri Danilov’un birinci şahıs anlatımının yerini, üçüncü şahıs anlatımlara bırakması. Bu şekilde yazar kimi zaman birinci kitaptaki karakterlerin okuyucuyla olan ilişkisindeki derin kopukluğu engelleyerek, karakterlerin kısmen derinleştirilmesi ve renklendirilmesini sağlamış. Özellikle, ikinci kitapta senaryonun savaş ve vampir avı sınırlarından çıkarak, aynı zamanda baba Danilov ile oğul Dimitri arasındaki kuşak (19.yüzyıl Rusyasın’da Dostoyevski’nin de yapıtlarında çokça işlemiş olduğu muhafazakar-Slavofil ve radikal-Batıcı akımların çatışmasının başarılı bir metaforu) çatışmasını ve bir yasak aşk hikayesini bedenine eklemlemesini göz önüne aldığımızda, bütün bu karakterlerin Danilov’un gözündeki nesneler olarak kalmayıp okuyucunun özneleri haline gelebilmesi açısından son derece isabetli bir karar olmuş.

Kitap gerçekten korku-gerilim türüne mi ait?

Kitaba yönelik eleştiriye geçmeden önce yayıncılara bir eleştiri yapmak gerekiyor. Hem Can Yayınları’nın, hem de gerekse yurtdışındaki yayıncıların kitabın korku-gerilim türüne ait olduğunu vurgulaması doğal olarak okuyucuda korku-gerilim öğelerinin yoğunluğu ve etkisine dair bir beklenti doğuruyor. Eğer fantastik edebiyatta sivri dişler öyküsel bağlamda birkaç yüz yıllık yıpranmanın sonucu olarak, tek başına bizi iliklerimize kadar titreten bir korku-gerilim öğesi olmaya artık yetmiyorsa, o halde bu vurgulamada ciddi bir sıkıntı var demektir. Danilov’un ilk kitabının ikinci yarısından itibaren, henüz genç yaşı ve bu konudaki (vampir avcılığı) tecrübesizliğine rağmen ışık hızıyla bir eliyle yumurta pişirirken öteki eliyle vampirleri telef edebilecek bir gelişime uğraması, okuyucunun bu vampirlerden gerilmesi için açıkça pek bir sebep bırakmamıştı. Elimizdeki eserde de vampirlerin acizliğine dair bu geleneğin bozulmamasından ötürü, bir gerilim çıkaracaksak, bunun kaynağı vampirlere değil Danilov’un espiyonaj sahnelerine kalıyor.

Hikayenin devinim hızıysa bir başka sorun. İlk kısımlarda Kent birinci eserdeki olaylara tekrar yer verme konusunda o kadar cömert davranıyor ki sonunda durup şöyle demek zorunda kalıyorsunuz: “Bay Kent, zaten serinizin ilk kitabını okumuş olduğum için şu an elimde ikinci kitabınız bulunuyor. Dolayısıyla boş vakit geçirmemek için birinci filmi izlemeden ikinci filme giderek çokça flashback uman bir Holywood seyircisi değilim.” Danilov’un, Kyeşa’nın kim olduğunu keşfetmesinden sonraysa bu sefer tam tersi durumla karşılaşıyoruz. Kitabın yarısından sonra sahneler o kadar hızlı atlıyor ki, üçüncü kişi anlatımı aracının getireceğini umduğumuz karakterlerle doygunluk ümidi, bu hızın arasında solarak ağzımızda “hızlıca sona ermiş bir son” tadı bırakıyor.

Pestili çıkan karakterler

En büyük sorunsa karakterlerin solgunluğu bağlamında karşımıza çıkıyor. Kent; Petersburg, Moskova ve Taganrog’u betimleyeceğim, 19.yüzyıl Rus tarihini anlatacağım, ilk kitaptan flashback’ler vereceğim, bir yandan ana hikayeyi ilerleteceğim derken romanın karakterleri bu temponun hızı karşısında yoldan çekilemeyip pestil haline geliyor. Kitap daha çok Rusya ve Rus tarihi üzerine eğitici bir biçim alırken, estetik ve sanatsal tarafı yetersiz kalıyor. Elbette bu yazarın sanatsal yetenekten mahrum olduğu anlamına gelmiyor; Bolşoy Tiyatrosu’nun 9 katlı localarında yerini almış Rus burjuvazisinin, Dante’nin cehennemindeki günahkarlarla ilişkilendirilmesi ve son derece başarılı atmosferik betimlemeler, yazarın edebi yetenekleri üzerine şüphe bırakmıyor, lakin;  arzu edilen sıklıkta kendini göstermiyor.

Kent'in kaleme almakta olduğu serinin edebi sentezi, tikel yapısına ilişkin ontolojik bir odak problemi yaratıyor. Dolayısıyla yazar, serinin geri kalan eserlerinde sentezlediği akımlardan birine ağırlık vermeli ve senaryoyu o temelde şekillendirmeli. Unutmamak gerekir ki; başarılı vampir kitaplarını başarılı kılan, her zaman Strahd von Zarovich ve Lestat de Lioncourt gibi karakterler olmuştur. Tarihi romanlaraysa hayatını veren, atmosferin betimlemesi kadar yine karakterleridir; “Savaş ve Barış”ta Austerlitz’deki sahnenin çarpıcılığı Andrei’nin elinde bayrakla düştüğünde gözlerindeki acıyı, hüznü görebilmenizdir, düşüşün sesini duyabilecek kadar yakınında olabilmenizdir. Söz konusu tür gerilim-korkuysa, Charles Baudealire’nin Edgar Allen Poe hakkında ifade ettiği ve Poe’nun efsanevi öğrencisi H.P. Lovecraft için de geçerli olan sizi iliklerinize kadar titreten atmosfer, dehşetin ve ölülerin tırmalayarak açmaya çalıştığı tabutların, sessiz ve büyük bir evde yankılanan lanetli uğultularıdır. Bu durumda, atmosferin dehşeti okuyucunun üstüne öyle bir çöker ki; eserin muhteşem anakarakteri atmosferin yarattığı çılgınlığın ta kendisidir. Lakin; bu öğelerin hepsinden bir parça alarak birbirine eklerseniz belki popüler kültürün metalaştırma aracından da yararlanarak bir “çok satan” üretebilirsiniz. Ama edebiyat tarihini ve estetik alkışları unutun…

Her şeye rağmen; Kent giderek kendini geliştiren bir yazar. Eğer serinin sonraki kitaplarında da bu eserinde doğru bir kararla sayısını arttırmaya karar verdiği karakterlerine derinlik, renk ve yaşam katabilir, ve senaryoyu biçimlendirmek için istediği çizgiyi fantastik-tarih-gotik şeritlerinden birine daha sağlam dayayarak anlatım bütünlüğünü sağlayabilirse, tarihsel hakimiyeti ve betim yeteneğiyle birlikte, bilhassa son 5 yıl içerisinde türünün daha çok ergenlik çağındaki kitlelerine hitaben yazılmış olan kitaplarına kıyasla, çok daha başarılı olan Danilov serisine çağ atlatabilir. Son olarak; Hemingway’in de belirtmiş olduğu gibi; “Yazar bir roman kaleme alırken karakterler değil, gerçek insanlar yaratmalıdır. Karakter dediğimiz karikatürden ibarettir.”