Çok satma kaygısı taşıyan romanların bazı ortak özellikleri var; bunlardan ilki, en basmakalıp haliyle söylersek, okurunun keyifli zaman geçirmesine imkan tanıması. Keyif öznel bir kavram olduğundan, burada biraz duralım. Edebiyat seven okurun kendisini şaşırtan, duygu ve düşünce kalıplarını sınayan, hatta sarsan, ona hayatın karmaşıklığını ve insanlar hakkında kesin yargılara varmanın imkansızlığını hatırlatan romanlardan keyif aldığını rahatlıkla söyleyebileceğimiz gibi, bu türden zorlayıcı bir zevke sahip okurun sayıca azlığını da hemen itiraf edebiliriz. Dolayısıyla çok satma kaygısı taşıyan romanların böylesi bir keyfe nadiren olanak tanıyacağı ve geniş kitleleri buluşturacak, başka bir yolda yürüyeceği açık. Başa dönersek, diyebiliriz ki, çok satma kaygısı taşıyan romanlar, okurun hayat ve insanlar hakkındaki yargılarını sınamak, ona insanın yüzeysellik eğilimini hatırlatmak yerine, onu olay örgüsünün heyecanına çekerek zihnini okurun kendi hayatından bir süre ve çok değil, yalnızca bir miktar uzaklaştırır. (Çünkü okuru fazla uzaklaştırırsa bu defa onu farklı dinamikler üzerinde dönen bu yabancı dünyaya alışma zahmetiyle yorabilir.) Bu ölçülü uzaklık okuru dinlendirirken, heyecanlı olay örgüsü onu romanın sonunu tahmin edebileceği ve -eğer başarılı bir kurgu söz konusuysa- onu şaşırtacak bir oyuna çeker. Bu da bizi başka bir soruya götürüyor: Okur kendisini olay örgüsünün heyecanına nasıl olur da bırakır?

Bana sorarsanız, işin püf noktası, romanın okurun dikkatini dağıtacak diğer unsurlardan temizlenmesi. Kitap karakterlere değil tiplere yer veriyorsa, söz gelimi doktorlar doktorların, taksi şoförleri taksi şoförlerinin tipik özelliklerini taşıyor, bu insanlar biricik olamıyorsa, okur durup biraz düşünmek yerine kendisini olay örgüsüne bırakabilir. Yani çok satan romanların kişileri, okurun yargılarını paylaşır. Eğer yayımlandığı hafta New York Times çok satanlar listesine giren Mükemmel Anne adlı romandaki gibi, karşımıza çeşitli “tiplerde” anne çıkıyorsa mesela, bu daha geniş bir yelpazede anne “modelinin” ana akım haline gelmesindendir; romanın dile getirilememiş ya da bastırılmış olanı ortaya koyma, her annenin biricikliğini vurgulama iddiasından değil…

“Öncelikle, Francie. Grubumuza bir maskot seçecek olsak, tüylü bir kostüm giyip tezahürat yapacağından emin olarak onu seçerdik. Herkes onu sevsin isteyen Francie hata yapmamak için çok çalışırdı, umut doluydu ve karbonhidratlı yiyeceklere düşkündü. Sonra Colette vardı. Bütün kadınların gözdesi olan Colette güvenilir bir arkadaştı. Şampuan reklamlarına layık kestane saçlarıyla hiçbir konuda zorlanmayan Colorado’lu Colette, evde ilaçsız doğum yapmıştı - üzerine pudraşeker serpilmiş, kusursuz kadındı. Son olarak da Nell: İngiliz, havalı, kitaplardan ve uzman tavsiyelerinden uzak duran biri. İçgüdülerinize güvenin diyen. Ay teşekkür ederim, almayayım’cı.”

Edebiyata düşkün okuru bu romana çekebilecek olan ise, aynı ayda doğum yapan annelerden oluşmuş bir grubun, bebeklerden birinin ortadan kaybolmasıyla medyanın ilgi odağı haline gelmesini içeren olay örgüsü değil şüphesiz; bu örgüdeki sürprizin yaslandığı ve her okurda bulunan bir refleksi fark etme imkanı… Üçüncü tekil anlatıcının bakış açısıyla yazılmış bir bölümde ele alınan karakterlerden birinin diğerlerinden daha fazla öne çıktığını düşünün. Birinci tekil kişi ağzıyla yazılmış sıradaki bölümün anlatıcısı, önceki bölümde öne çıkmış bu karakter olmak zorunda mıdır? Refleksif biçimde öyle olduğunu varsayıyoruz oysa. Birbirini takip eden olaylar arasında bir nedensellik ilişkisi bulunduğunu varsaydığımız gibi tıpkı.

Mükemmel Anne, türünün amacına ulaşmış, yani çok satmış, “başarılı” örneklerinden biri; deniz kenarında tatil yaparken biraz tembellik etmek isteyen edebiyat severlerin ilgisini de çekebilir belki. Fakat altını çizmek gerekir ki, bu roman etrafı ona bıkkınlık veren “tiplerle” çevrilmiş annelere yeni bir şey sunmuyor.

Görsel: Matt Hoffman (Unsplash)