Hiç şöyle bir çaresizliğe tanık oldunuz mu?

Bir kadın -kendiniz veya kız arkadaşınız, hatta  kızınız, veya bazen bir erkek- hayatındaki eş, sevgili ile ilgili olarak belirsizlik içinde kıvranıyor: Bir yandan yolda, masada, yatakta dünyanın en muhteşem erkeklerinden biri ile beraber olduğunu düşünüyor, bir yandan da hayatının dayanılmaz bir işkence olduğunu söylüyor??!!

Bu son derece etkileyici, cazip, konuşkan, zeki, renkli, yaratıcı, canlı, hayat dolu, düşünceli erkekle beraberliğin içinde canının acıdığını anlatıyor. Bir yandan bu ilişkinin sona ermesi gerektiğini düşünüyor ve beri yandan bu düşüncesinden ötürü de kendinde adeta bir anormallik olduğuna inanmaya başlıyor. İnsan hiç bu kadar mükemmel bir erkekten (bazen de kadından) ayrılmak ister mi? Yoksa kendisinin bağlanmak, ilişki kurmak ile ilgili sorunları mı var?

Robert Johnson, günümüzde  yaşamak için harcanan toplam enerjinin %75’inin  ilişki kurmak, sürdürmek, sorunlarını çözmek için kullanıldığını söyler.

Rollo May, Yaratma Cesareti  adlı kitabında, günümüz şartlarına uyan bir ilişki formatı kalmadığını, bugünü yaşayan insanın, bugünün insanına, yaşama tarzına uygun ilişki formatını da bizzat yaratmak durumunda olduğunu ve bunun için de cesaret gerektiğini belirtir.

Yakınlaşmak, mutlu olmak, çatışmak, darbe almak, reddedilmek, kopmak...  birleşmek, tekrar kopmak, tekrar yakınlaşmak veya kendi kendine adeta tecrit cezası vermişçesine yapayalnız yaşamak...

Durum cesaret ile üzerine gitmeyi gerektiriyor gerçekten de.

Peki, ya şöyle bir şey olsa: Bir kitap yazılsa ve okuyunca akıldaki düşünce düğümünde ciddi bir miktar çözülme olsa...

İletişim yayınlarından çıkan “İkili İlişkilerde Duygusal Manipülasyon, Narsist Bir Partnerle Yüzleşmek “  bu taşlı çakıllı yolda adeta bir harita, bir pusula  niteliğinde.

Karanlıkta körebe oynadığını düşünenlere bir projektör desteği sağlayan kitabın henüz İngilizce baskısı dahi yapılmadan Fransızca orijinalinden Türkçeye çevrilmiş olması teşekkür hakkeden bir durum.   

"Kalmak mı zor, gitmek mi zor… O sabahı bir de bana sor"

İkili ilişkilerde sorun yaşamak bir sorun değildir. Zaten kaçınılmaz olduğu için değil, bu sorunlar kişiye gelişme, ilişkiye de derinleşme imkanı sunan hayırlı vesileler olduğu için.

Önemli olan, yaşanan sorunların yapıcı özelliklerini yitirip yıkıcılık  boyutuna varıp varmadığını anlamaktadır. Gitmekle, büyüme gelişme potansiyeli olan bir ilişkiyi sabote mi etmiş oluruz, yoksa kalarak çıkışı olmayan bir yolda zaman, hatta ömür mü yitirmekteyiz? İşte burada bir rehbere ihtiyaç duyulabilir.

Bu arayış içinde iken ilk başvurduğumuz destek kaynağı genellikle arkadaşlar olur. Her kafadan başka bir ses çıkması durumunda durum iyice karışabilir: “Amaaan, biraz da diş sıkmak lazım canım. Bak herkes yalnız, iyi kötü bir eşin var işte. Hem o kadar huysuzluğu hangi başka kadın/erkek yapmıyor ki...” veya “ Vallahi, ben senin yerinde olsam, bir dakika daha sabretmezdim.........” Buyrun bakalım.. Napıcaz şimdi?

Pascale Chapaux-Morelli ve Pascal Couderc kitapta ikili ilişkileri  kafamızda ölçüp biçme, evirip çevirme, tartma egzersizi yapabileceğimiz çeşitli modellerden söz ediyor.

Bizi ‘Çift’ olma tarihinde kısa bir gezintiye çıkarıyorlar. Gezintinin sonunda bugüne vardığımızda, teknik, tıbbi, toplumsal ve bilimsel değişimler sonucunda yaşamın tabi kısıtlamaları artık çok azalmıştır.  ‘Karnından sıpayı eksik etmemek’ artık kolay değildir, zira doğum kontrolü yapılabilmektedir. Damat kayınpederi ile aynı atölyede çalışırken ve evden sefer tası ile gelen yemeği yerken kayınçosunun tabi denetimi altındadır. (Kayınço da damadın tabi ki…)  Bugün ise sabah evden işe diye çıkan erkeğin, öğlen arasında veya ‘toplantıdayım’ tabelasının arkasında sevgilisinin koynuna kaçmaması nasıl kontrol edilecektir? Ev dışı profesyonel hayat kadının da kontrolünü yeterince zorlaştırmışken bir de internet ekranından firar imkanı eşin daha da güçlü mekanizmalar geliştirmesini gerektirir. Bazı durumlarda modern çift aynı evi bile paylaşmaz. Böylece modern toplumda ‘manipülasyon’  yaygın bir araç/ihtiyaç haline gelir yazarlara göre. Ve şu acı soruyu sorarlar: 

"Çifte veda mı?"

Pascal ve Pascale bu sert soruyu sorduktan sonra allahtan ki ayakları yere basan bir düşünme zemini yaratıyor. Mesleki formasyonları ve klinik tecrübeleri sayesinde pek çok durum, model, vaka, sorun ve çözüm önerisi içeren zengin bir açık büfe ile okuru ağırlayabiliyor. Kitabın bu kısmı bir yandan okumak bir yandan düşünmek için ideal.

Kitabın ikinci yarısında ise  sahneye ‘ASSOLİST’ çıkıyor.

Tam tamlar çalsa yeridir: Huzurlarınızda okuyunca, “Evet, evet onu tanıdım!” diye çığlık atmak isteyeceğiniz ve belki de sizin de benim gibi bugüne kadar prototip bir kişilik tablosu olduğunu bilmediğiniz: NARSİST

Burada, gündelik hayatta kullanılan anlamda narsisten söz edilmemekte tabi ki. Hemen her kişide bulunabilecek ‘kendini beğenme ihtiyacı’ değil kastedilen. Sağlıklı bir kendini beğenme, dış dünyadan olumlama, takdir görme için normal ölçülerde gayret gösterme, hatta bunun için manipülasyon yapmak ile marazi narsist arasındaki fark son derece detaylı olarak anlatılmakta kitapta.

Yazarlar ‘narsistik sapkın’ı deşifre ve teşhir etmeyi adeta mesleki bir görev addetmişler. Kendine yaklaşan her sevgili için garantili acı kaynağı olan bu kişilik tipinden korunmamın el kitabını yazmışlar adeta.

Neden? İlk andan itibaren karşısındakini kolayca cezbeden  narsist ile yakın ilişki kişiyi mutlaka yıkıma götüreceği için! (Başarılı bir dilbaz olan narsistin ses tonu da genellikle çok etkileyici olurmuş.)

Narsistin eşi maruz kaldığı sistemli manipülasyon sonucu giderek kendi değerine olan inancını yitirir ve yaşamını anlamlı kılmak için narsistin ilgisine bağımlı hale gelirmiş. Tam da bu aşamada ilişkinin başlangıcında sevgilisini övgü denizinde boğan, her saniye hayranlık dile getiren, anlayışlı, müşfik narsistin de ilgisi azalır, kayıtsızlaşan, arandığında ulaşılamayan (toplantıdaydım, telefonu arabada unutmuşum, meğerse şarjım bitmiş..) artık her şeyde kusur bulan, sürekli eleştiren, hiç bir şeyi beğenmeyen bir şikayet anıtı haline gelirmiş.

Cinsellik de narsistin için önemli bir manipülasyon aracıdır. Önceleri adeta bezdirecek kadar aşırı talep ve aşırı bir faaliyetle kurbanı yatakta da büyülemeye gayret eder. Kadınların kendisine bayıldığı anlatmayı en sevdiği hikayedir. İlişki ilerledikçe ilgisizlik baş gösterir. Çünkü kurban tedirgin edilerek güçsüzleştirilmeli böylece bağımlı hale getirilmelidir. Zira terk edilmeye dayanamaz.   Bu arada kurbanın dostlarından, arkadaşlarından, ailesinden tecrit edilerek destek alıp güçlenmesi de önlenmelidir.

Aşağıda sıralanan özellikler içinizde bir şeyler tetikliyorsa kitap ilk yardım kutunuza girmeli bence.

•‘O’ her konuda haklıdır.

•Öncelikle ‘O’ nun istekleri/tercihleri/ihtiyaçları önemlidir.

•‘O’ nun ipiyle kuyuya inilmez. Sözüne güvenilmez. Verdiği söze, vaad ettiği programlara sadık kalmaz. Sonuçta o konsere
gidilmeyecek, hafta sonu o tamirat yapılmayacaktır.  “Akşam gelirken bir yoğurt alır mısın” ricanız bile ‘unutulacaktır’.

•Başkalarının duyguları ile empati kuramaz. Ansızın başlattığı tartışmanın masadaki diğer kişileri ne kadar rahatsız ettiğini fark eder ama hissedemez. Dolayısıyla da rahatsızlık veren davranışları kesmez, sürdürür. Tanıdığı bildiği tek duygu ÖFKE’dir.

•Çok iyi bir gözlemcidir. Başkalarının beyninin ve kalbinin içini kitap gibi okur.

•Yalan söyler, cömertliği de yalandır. Bir süre sonra ‘kredi kartını evde unutur’.

•Halk kültüründe ”Ele mestan, eve aslan” “Elin iyisi, evin delisi” derken anlatılmaya çalışılan ‘O’dur. Konu komşu, hatta süpermarketin kasiyeri bile onun ne hoş, cana yakın, hoşsohbet, kibar, düşünceli biri olduğu konusunda hemfikirdir. Bir de açık unutulmuş banyo lambası önünde bağırırken görseler onu...

•En ufak bir gerginlikte öfke patlamaları yaşayacağı ilk tanışılan günlerde tahmin etmek mümkün bile değildir.

•Eşini başkalarının yanında kolayca küçük düşürür, zamane deyimiyle ‘satar’.

•Köşeye sıkışırca dilbazlık simidine sarılır. Demogoji yapar, konuyu değiştirir, kılıçtan keskin cümlelerle yaralar. İnkar sık başvurdukları arasındadır.

Ne olmuş, neden bu hale gelmiş? Neden kadınlardan ziyade erkekler narsist olurmuş? Neden modern zamanlara has bir fenomenmiş, narsistin kendisi nasıl şifalanabilirmiş, narsist mağdurları nasıl kurtulur ve nasıl yeniden hayata dönebilirlermiş... Kitapta hepsinin cevabı var.