Neil Gaiman kimdir? Önce buradan başlayalım: Neil Gaiman 1960 İngiltere doğumlu, bir sürü kitabı ve pek çok ödülü olan, şu sıralar Amerika’da yaşayan ve Amerika’da da Avrupa’da da oldukça kabul gören, hatırı sayılır bir okur kitlesi olan bir yazar. Bir bilimkurgu ve fantezi yazarı. Bilirsiniz, bilimkurgu zor zanaattır. Bilimkurgu ve fantastik romanların okuyucusu da ayrıdır, yazarı da. Edebiyat metinleri içinde belki de en karakteristik türlerden biridir bilimkurgu. Sizi bu dünyadan alır, bir başka dünyaya savurur. O yepyeni ve hayaller içindeki dünyada her şey size gerçek görünür ama. İyi bir bilimkurgu romanı okuyorsanız, hikayeden şüphe etmezsiniz. Hayal dünyası içinde de olsa ayakları çok sağlam bir şekilde yere basmak zorundadır bilimkurgu yazarının. Bu yüzden de, yineleyelim, bilimkurgu zor zanaattır. Ve çok kıymetli bir edebiyat eseridir bu yüzden.

Ama Türkiye’ye gelince işler değişir. Bilim kurgu ve fantezi romanları Türkiye’de genellikle yalnızca “bestseller”lar olarak görülüyor belli ki. Neil Gaiman’ın Yıldız Tozu isimli başyapıtı da bu yüzden Türkçe çevirisinden okunduğunda hiç de bir “başyapıt” gibi gelmiyor okura. Yalnızca “çok satan” bir kitap. Ve çok satan kitapların kaderini belirleyen yayıncılar, anlaşılan o ki, bu kitapların taşıdığı edebi değere pek de önem vermiyorlar. Çünkü çok satan bu tür kitapların çevirileri genellikle kötü, şanslıysanız “şöyle böyle” oluyor.

Neil Gaiman’ın İthaki Yayınları’ndan çıkan Yıldız Tozu isimli romanı şanslı çeviriler arasında bile değil.  Kitabı büyük bir hevesle alıyorsunuz ama daha ilk sayfalardan canınızı sıkmaya başlıyor. Çünkü belli ki yapılan çeviri ikinci kez okunmamış bile. O denli özensiz. Cümleler baştan savma, bazı cümlelerin yapısı bozuk... Burada tabii ki suçu çevirmende değil yayınevinde aramak gerekiyor. Neil Gaiman gibi önemli bir yazarın en önemli eserlerinden biri sayılan bir romanı nasıl bu kadar özensiz bir çeviriyle basmışlar, benim aklım almıyor.

Hikaye özetle şöyle başlıyor: Neil Gaiman’ın o muhteşem hayal gücünün eseri bir köyde, Tristran Thorn adında bir delikanlı gönlünü bir güzele kaptırır ve ona bir yıldız sözü verir. Sevdiğine kayan bir yıldızı getirmek için düşer maceranın kollarına... Buradan sonrası, klasik bir deyişle, “ve olaylar gelişir” şeklinde tanımlanabilir.  Kitap o özensiz çevirisine rağmen akıcı ve okunabilir bir kitap. Ama bu kadarı sanırım Neil Gaiman’ın marifeti.

Sanırım böyle şahane bir kitabı böyle bir Türkçe’yle basmak Türkiye’deki “çok satan” kitap anlayışından kaynaklanıyor. Sanki bestseller okuyan okur kitabın diliyle, edebi değeriyle hiç ilgilenmiyormuş gibi. Evet belki gerçekten de tüm bunlara rağmen bilimkurgu ve fantezi edebiyatının kendine has bir okur kitlesi vardır, ama düşünün, bir de özenle yapılsa şu çeviriler, bir de o canım kitapların edebi bir değeri olduğunu kavrasa, kavrayabilse okur, elinde bunu kavrayabileceği türde iyi çeviriler olsa... O zaman herkesin yararına olmaz mı sizce de? Bilimkurgu okurunu bu kötü çevirilere mahkum etmek neden?

Yıldız Tozu, tüm talihsizliğine rağmen elbette hâlâ tavsiye edilebilir türden bir kitap. En azından Neil Gaiman’ın dünyasının tadına varabilmek için. Ama eğer kitabı orijinalinden okuma şansınız varsa, Türkçesinden okumayı düşünmeyin bile derim ben. Ana dili Türkçe olan, talihsiz bir bilimkurgu okuru olarak naçizane önerim bu. Umalım ki yayınevleri yakın zamanda bilimkurgu ve fantezi romanlarını biraz daha yakından ve biraz daha “ticari olmayan” yollardan değerlendirsinler...

Bu kadar bahsettiğimiz çeviriden noktasına virgülüne dokunmadan, çeviri programıyla çevrilmiş gibi duran, yapısı İngilizce kokan bozuk cümlelere ve “sopa gösterileri” gibi fazla üzerinde durulmadan aktarılmış kelimelere birkaç örnek:

“Çocuklara sopa gösterileriyle engel olurlar basitçe. Gezginler ve ziyaretçiler söz konusu olduğunda, fiziksel gücü ancak yeni ekilmiş çimler ya da ipini koparmış tehlikeli bir boğa öyküleri yetmezse son bir çare olarak kullanmak suretiyle, daha yaratıcı davranırlar.”

“Birkaç kişi, köylüler ve onlardan farksız biçimde yeni gelenler izlemek amacıyla dışarı çıktılarsa da, hiç kimse adamları durdurmak için kılını kıpırdatmadı.”

“Evlenmemişti daha, sırılsıklam âşık olmakla beraber.”

Gül Korkmaz