Yıllardır sözlü gelenek içinde varlığını sürdürse de alfabesine ancak 1984 yılında kavuşan Anadolu’nun unutulmaya yüz tutmuş dillerinden Lazca, artık edebiyata da girdi. Ardeşenli Murat Ercan Murğulişi’nin yazdığı ilk Lazca roman ‘Daçxuri: Ateş’, Lazika Yayın Kolektifi tarafından basıldı. Lazcanın yazılması fikri Ercan’da zamanla oluşmuş. “Ben çocukken ailem Ardeşen’den Zonguldak’a göçmüştü. Orada Düzce’deki dağ köylerinde öğrendim Lazcayı. Sonra memlekete döndük. Ortaokulu, liseyi Ardaşen’de bitirdim. Orada iyice öğrendim.”

Ercan, dili bilmesine rağmen, kitabın yazılması sırasında yeniden kapsamlı bir çalışma yürütmüş; “Romanın yazımı sırasında taslak aşaması iki üç ay sürdü, düzenlenmesi bir buçuk yılı aldı. İrfan Aleksiva, İsmail Bucaklişi, Hasan Uzunhasanoğlu ve Osman Şafak’tan oluşan dört kişilik bir yazı kurulunun okumasından geçti.”

‘Daçxuri’ anne babasını trafik kazasında kaybeden Mustafa adında 7 yaşındaki bir çocuğun öyküsünü anlatıyor. Hikayenin geçtiği Timisvati aynı zamanda Murat Ercan’ın köyü. Ercan, Lazcanın ancak 1980’li yıllarda alfabesine kavuştuğunu anlatıyor; “Lazca ancak 1984’te Fahri Lazoğlu tarafından alfabeye döküldü. Önden ve arkadan ek alan bir dil. Çok geniş bir kelime hazinesine sahip. Özellikle Doğu Karadeniz’in iç taraflarındaki köylerde yaygın konuşuluyor. Eğitim seviyesi yükseldikçe aileler çocuklarına daha az anadil öğretiyor. Okulda sorun yaşanmasını istemiyorlar. Lazlar özellikle müzik alanında diğer Anadolu halklarından iyi durumdalar. Birol Topaloğlu, Laz müziğine büyük katkılar yaptı. Biz de kayıt çalışmaları yapıyoruz. 200-250 insanla görüştük. Onlardan aldığımız kelimeleri de gramere ekliyoruz.”

Laz kültür dergisi Tanura

Yazı dili içinde yeni şekillenmeye başlayan Lazcanın güçlenmesi, kelime dağarcığının toparlanması ve korunması için faaliyet gösteren Lazika Yayın Kolektifi, bu konudaki çalışmalara katkıda bulunmak için Tanura isimli bir Laz kültür dergisi çıkarıyor. Türkçe-Lazca sözlük de hazırlayarak basan Kolektif, dil, kültür, folklor, tarih ve edebiyat alanında eserlerin derlenmesi ve ortaya çıkarılmasını destekliyor.   

(Ayça Örer - Radikal)