25 nisan 2014 günü Cine 5'te yayınlanan Sözümü Kesebilirsin adlı programa konuk olan Prof. Dr. Halil Berktay, Erik Jan Zürcher'in Modernleşen Türkiye'nin Tarihi adlı kitabının sansürlendiğini öne sürdü.

Kitabın İngilizce orijinalinde bulunan üç sayfanın, İletişim Yayınları tarafından basılan Türkçe çevirisinde bulunmadığını belirten Berktay, otosansürü bir utanç vesilesi olarak niteledi. Berktay'ın sözleri şöyle:

"Kitapta Türkçe çevirisine alınmayan öyle bir üç sayfa var ki 1915 dehşeti konusunda bütün gerçekleri söylüyor."

"Tam ve doğru olarak çevrildi"

İletişim Yayınevi ise iddiaları reddederek, "Halil Berktay'ın iddiası maddi dayanaktan yoksun olduğu için iftiradır" ifadelerini kullandı. Konuya ilişkin bir açıklama yapan Erik Jan Zürcher de, yazdıklarının Türkçeye tam ve doğru olarak çevrildiğini söyledi. Zürcher'in açıklamasının tam metni şöyle:

"Yıllar içinde Ermeni Sorununa bakışım değişti. Bu, 90’lı yılların sonuna kadar kendimi tam olarak vermediğim bir konuyu daha derinlikli biçimde kavramamın yanı sıra yeni ve başarılı çalışmaların artmasından da kaynaklandı. Bu durum Modernleşen Türkiye’nin Tarihi kitabımın farklı edisyonlarına/basımlarına da yansıdı. 1993 tarihli ilk basım, 1915’te yaşanan olayların tartışmalı noktalarını iki sayfada sıralıyor ve planlı bir yok etme siyasetinin söz konusu olduğuna inandığımı ifade ediyordu. Bu kısım 1995’teki ilk Türkçe basıma tam ve doğru olarak çevrildi. Tamamen gözden geçirilmiş 2004’teki İngilizce basımda Ermeni soykırımına ayrılan kısım iki katına çıkarak dört sayfa kapladı. Tehcir uygulamasına ve yapılan infazlara elimden geldiğince daha fazla yer verdim ancak vardığım sonuç özünde aynı kaldı. Bu uzun kısım da, İletişim tarafından 2008’den beri yeni baskıları yapılan 'gözden geçirilmiş ve yeni' basım için Yasemin Saner tarafından tam ve doğru olarak çevrildi."

"Açılan her soruşturma onurumuzdur"

İletişim Yayınevi'nin konuya ilişkin açıklaması şöyle:

Erik Jan Zürcher'in ilk basımı/edisyonu 1993'te yapılan "Turkey: A Modern History" adlı İngilizce eseri İletişim Yayınları tarafından 1995'te Modernleşen Türkiye'nin Tarihi başlığı ile Türkçe olarak yayımlanmıştır. İngilizce ilk basımı esas alan Türkçe 1. basım 1995-2007 yılları arasında 21 baskı yapmıştır.

Halil Berktay'ın yayınevi tarafından "otosansür" uygulanarak Türkçe çevirinden çıkartıldığını ileri sürdüğü "Ermeni Sorunu/ Armenian Question" başlıklı bölüm, eserin hem İngilizce ilk basımnda hem de Türkçe ilk basımında 2 sayfa uzunluğundadır.

Eserin gözden geçirilmiş İngilizce 2. basımı 1997'de yayımlanmıştır. Erik Jan Zürcher bu basımda "Armenian Question/ Ermeni Sorunu" başlıklı bölümde herhangi bir değişiklik yapmamıştır.

2004 yılında eserin genişletilmiş İngilizce 3. basımı yapılmıştır. Bu basımda birçok başka bölümün yanı sıra, "Armenian Question/ Ermeni Sorunu" bölümü de genişletilerek, 1915’te yaşananlarla ilgili ayrıntılı bilgiler eklenmiştir. İngilizce son basımın çevirisi, 2008'de Türkçe 2. basım olarak yayımlanmış ve 2008- 2013 yılları arasında 7 baskı yapmıştır. "Ermeni Sorunu/ Armenian Question" başlıklı bölüm, 2004 yılındaki İngilizce son basımda 4 sayfa, bu basımı esas alan 2008 yılındaki son Türkçe basımda ise, dildeki anlatı ve punto farklılıklarına bağlı olarak 6 sayfadır. İngilizce metindeki eklerin ve değişikliklerin tamamı Türkçe metinde de eksiksiz yer almaktadır.

Eserin gözden geçirilmesi ve genişletilmesine bağlı içerik değişikliklerine ilişkin bilgiler, uluslararası yayıncılık standartlarına uygun biçimde İngilizce ve Türkçe farklı basımların kapaklarında ve künye sayfalarında okurlara sunulmuştur. İçerik ve formatları değişik basımlar/ edisyonlar farklı ISBN kodlarıyla yayımlanmışlardır.

Turkey: A Modern History, Erik J. Zürcher,
- 1st Edition, Tauris, 1993, 381 pages, pb, ISBN 9781850436140, reprinted 1994
- 2nd Edition (revised), Tauris, 1997, 405 pages, pb, ISBN 9781860642227, reprinted 1998, 2001
- 3rd Edition (enlarged), Tauris, 2004, 424 pages, pb, ISBN 9781860649585

Modernleşen Türkiye’nin Tarihi Erik Jan Zürcher
- 1. Basım, İletişim Yayınları, 1995, 523 sayfa, ISBN 9789754705140, 21 baskı 1995-2007
- 2. Basım (genişletilmiş ve gözden geçirilmiş), İletişim Yayınları, 2008, 568 sayfa, ISBN 9789750506031 7 baskı 2008-2013

İletişim Yayınları yayıncılık anlayışı ve ilkeleri gereği eserin her iki Türkçe basımını da yazar, çevirmen ve editörlerinin yakın ve ortak çalışması ile gerçekleştirmiştir. Erik Jan Zürcher Türkçeye bihakkın vakıf bir araştırmacıdır. Eserinin bir bölümünün Türkçe çeviriden, bilgisi dışında ya da daha kötüsü oluru ile çıkartıldığı anlamına gelecek isnatlarda bulunmak yazarın düşüncesine ve bilgisine saygısızlıktır.

“Ermeni Sorunu” dahil tabu sayılan hemen her konuda ve çoğu ağır siyasal baskı ortamında, yazarlarının düşünce ve anlatımlarına hiçbir sınır getirmeksizin yayımlanmış her eser, ifade ve yayınlama özgürlüğünü kısıtlama amacı ile açılmış her soruşturma, süren her dava yakında 2000. kitabını yayımlayacak İletişim Yayınları’nın onurudur.

Bilimsel araştırma yapan, içeriğe duyarlı, basım/edition- baskı/reprint kavramlarını ayırt edebilen her okurun, yalnızca künye ve ISBN bilgilerine bakarak bile, İngilizce ve Türkçe farklı basımların ve dolayısıyla ayrı içeriklerin karşılaştırılması üzerinden "otosansür" iftiraları saçmaktan kaçınması mümkündür.

Bir eserin İngilizce genişletilmiş son basımı ile Türkçe ilk basımını karşılaştırıp bölüm çıkartılmış demek ciddiyetsizliktir, kötü niyettir. Gerçek dışı bu durumu "utanca vesile otosansür" olarak sunmak ise iftiradır.

* Görsel: Ethem Onur Bilgiç

* Halil Berktay'ın konuşması için:

http://tvarsivi.com/player.php?y=2&z=2014-04-25%2023:25:00

http://tvarsivi.com/player.php?y=2&z=2014-04-25%2023:26:00