Beklenen açıklama geldi: Bu yıl Nobel Edebiyat ödülünü kazanan isim Çinli yazar Mo Yan oldu! 

1955'te dünyaya gelen yazar, gelmiş geçmiş en meşhur Çinli yazarlardan biri. Kendisi sıklıkla sansüre maruz kalmış ve eserleri korsan yollarla okurlara ulaşmış! 1955 yılında çiftçi bir ailenin oğlu olarak dünyaya gelen Mo Yan, 20 yaşında askere girdiği esnada öykü yazmaya başlamış. Yazar açlığın ve yalnızlığın, onu yazarlığa götüren önemli etkenler olduğunu söylemiş bir röportajında. En büyük esin kaynakları ise Gabriel Garcia Marquez, DH Lawrence ve Ernest Hemingway.

Mo Yan, kendisinin mahlası ve "Konuşma!" anlamına geliyor. Yazarın gerçek adı ise, Guan Moye.

"Engel ve sansür edebi yaratım sürecini kamçılar" demişti

Granta dergisinden John Freeman ile yaptığı röportajda romanlarında yer verdiği güçlü kadınlardan, deyim kullanımları ve sözcük oyunlarından, sansürün bir yazar için ne anlama geldiğinden bahsetmişti Yan. Zaman içinde yazdıklarının temalarının değiştiğine de dikkat çeken yazar, Red Sorghum romanını yazdığında 30 yaşına bile gelmemiş olduğunu, bu nedenle geçmişine baktığında daha duygusal davrandığını, oysa 40'lı yaşlarında yazdığı Life and Death Are Wearing Me Off romanında önceden hissettiği duygusallığın, yerini daha mantıklı bir düşünce yapısına bıraktığını söylemişti.

Anavatanı Çin'in geliştiğini ve ilerlediğini, ancak bu esnada ahlaki değerlerdeki çöküşü ve doğaya verilen zararın da arttığını söylediği röportajda, son 30 yıldır ülkesinin geçirdiği değişimleri kitaplarında yazdığını ve edebiyatın önündeki engellerin ve sansürün edebi yaratım sürecini kamçıladığını da belirtmişti.

Mo Yan, 1987 yapımı Red Sorghum adlı filme ilham veren iki romanıyla Avrupa ve ABD'de ünlendi.

Evham verici gerçeklikle halk masallarını birleştiren yazar

Mo Yan, diğer Çinli meslektaşlarına nazaran eserleri daha çok dile çevrilmiş bir yazar. Ve bunun çok iyi bir nedeni var: modern Çin edebiyatının en büyük ustalarından biri olan Mo Yan, oldukça azimli bir yazar.

Güçlü, görsel ve açıkça tarihten beslenen bir dili olan yazar, yıllardır Çin halkına fantastik ve absürt eserler veriyor. Kimileri ise yazdıklarında Gabriel Garcia Marquez esintileri hissettiğini söylüyor. 80'lerdeki "köklerini arama" hareketinin bir parçası olan yazar, hızlıca metinlerini daha yalın ve stil sahibi bir sese büründürdü. Uluslararası arenada adını duyurabilecek bir potansiyele sahip olduğu, önceden beri sıklıkla söyleniyordu. Mo Yan, Nobel Edebiyat Ödülü'nü, "evham verici gerçeklikle halk masallarını, tarihi ve moderniteyi birleştirdiği için" kazandı.

Çinliler Mo Yan hakkında ne düşünüyor?

Offbeatchina.com sitesinin görüşüne göre, Nobel Edebiyat Ödülü Çinliler için adeta bir takıntı haline gelmiş durumdaydı. Nobel'i ülkelerinden birinin mutlaka almasını istiyorlardı; ancak buna rağmen, Mo Yan'ın Nobel alma olasılığına karşı, negatif görüş bildiriyorlardı.

Mo Yan'ın Çin'de, hiç yoksa çok tartışmalı bir figür olduğu çok açık. Kendisi, ülkesinde yasaklı bir yazar. Ancak, öte yandan, baskıcı tutumuyla bilinen Çin aleyhinde tek bir kelime etmişliğini bile bulmak mümkün değil.

SabitFikir olarak, halk onu sevmiyor desek, abartmış olmayız herhalde. Nobel'i alma olasılığı kulaktan kulağa konuşulmaya başlandığında, internet üzerinden yapılan oylamalarda Çinlilerin çok büyük kısmı kendisine karşı oy kullandı. Hatta Nobel'i kazandıktan hemen dakikalar sonra Çin'den yayın yapan İngilizce kaynaklar, kendisinin Nobel'i almak için yeterli olup olmadığını tartışmaya başladılar. Ancak elbette gelen eleştirilerin yanısıra Çin halkı gelen haberler karşısında memnun olmuşa benziyor. Sosyal medyada pek çok Çinli kullanıcı, yazarın başarısı karşısında gurur duyduklarını belirttiler.

Oysa, söylediğimiz gibi, Mo Yan, Çin'e karşı hiçbir zaman hiçbir kötü söz etmedi. Weibo.com'un aktardığına göre, bir seferinde "Çin'de romancılar üzerinde hiçbir sansür ve baskı bulunmadığını" dahi açıklamıştı.

Frankfurt Kitap Fuarı'nda Çin'in konuk ülke olduğu sene, Mo Yan'ın muhalif yazarlar Dai Qing ve Bei Ling'in yanına oturmayı reddetmişliği de vardı. Kendisine, Çinli entellektüel ve insan hakları savunucusu Liu Xiaobo'nun 11 yıllık cezası sorulduğunda ise, bu konuyla ilgili çok şey bilmediğini ve söyleyecek hiçbir şeyi olmadığını belirtmişti.

Mo Yan, ayrıca Çin Komünist Partisi'nin (ÇKP) ve Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurucusu Mao'nun 1942 yılında yaptığı ve Çin'de kültür ve sanatın nasıl olması gerektiğine dair görüşlerini bildirdiği ünlü Yan'an konuşmalarını elyazısı ile kağıda aktarmış ve bu tavrı "Bir 'diktatör'ün konuşmasını bu şekilde kopyalaması özgürlükçü biri olmadığını gösterir" yaklaşımıyla eleştirilmişti.

Favori Murakami idi

Dünyanın en büyük bahis şirketi Ladbrokes'un verdiği oranlara göre kazanması en muhtemel isim Haruki Murakami olarak görülüyordu. Ladbrokes'un bu yılki tahminleri arasında ayrıca Suriyeli şair Adonis, Çinli yazar Mo Yan, Hollandalı yazar Cees Nooteboom, Britanyalı yazar Ian McEwan ile söz yazarı Bob Dylan bulunuyordu. (Ladbrokes geçen yıl Nobel Edebiyat Ödülü'nü alan İsveçli şair Tomas Tranströmer'i en güçlü adaylar listesinin ikinci sırasına yerleştirmişti! Bu yıl ise ödül Yan'a gitti.)

2012 yılının başında İsveç Akademisi Başkanı Peter Englund, ilk defa bu yıl Nobel Edebiyat Ödülü'ne aday gösterilen 210 yazardan 46'sını seçtiklerini açıklamıştı. İsveç Akademisi üyeleri ve Uluslararası edebiyatçılar tarafından belirlenen adayların arasından bu yıl Mo Yan galip çıktı. Ödül parasının geçen yıla kıyasla 2 milyon Kron eksiltilerek 8 milyon Kron olduğu öğrenildi.

Edebiyat çevreleri bu yılki ödülün artık bir kadın yazara verilmesi gerektiğini söylerken, bunun gerekçesini, son 10 yılda yalnızca 3 kadın yazara, Almanya 'dan Herta Müller, Britanya'dan Doris Lessing ve Avustralya'dan Elfriede Jelinek'e ödül verilmiş olmasıyla açıklamışlardı. Kimileri ise artık Amerikalı bir yazara ödül verilmesi gerektiği görüşünü paylaşıyordu. Arap dünyasında yaşanan gelişmeler nedeniyle Mısırlı kadın yazar Nawal el Saadawi'nin de ödülü alabileceği söylenmişti.

Geçen sene düzenlenen törende Tranströmer ödülü böyle almıştı. Nobel Edebiyat ödülünü kazanan ilk ve tek Türkiyeli yazarımız ise, 2006 yılında ödülün sahibi olan Orhan Pamuk.

Bunları biliyor muydunuz?

• 108 yazar 1901-2011 yılları arasında Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldı.
• Sadece 12 kadın yazar bu prestijli ödülün sahibi.
• 64 yaş ortalaması var diyebiliriz, ödül alan yazarların yaşlarına baktığımızda.
• 2 yazar şu zamana kadar Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı, ancak ödülü reddetti: Boris Pasternak ve Jean Paul Sartre.
• 50 yıl boyunca Nobel Edebiyat Ödülü adayları gizli tutuldu.

[© Sabit Fikir'in ürettiği içerik, ancak kaynak belirtmek ve bağlantı göstermek koşuluyla kullanılabilir. ]