Yedi yılda tek bir günü, 16 Haziran 1904’ü yazdı. Bir gün içinde gerçekleşen ve yüzlerce sayfadan oluşan bu epik yolculuk dünya edebiyatının tarihine anlaşılması en zor eseri olarak geçti. Evet, o gerçek bir eserdi, başyapıttı. Üstüne makaleler, tezler, kitaplar yazıldı. Anlayanlar, anlamayanlar oldu. Kimi eline aldığı bu başyapıtı son sayfasına dek sindirerek okudu, kimi yarıda bıraktı. Onu okumak ama en önemlisi anlamak bu dünyanın belki de en güç becerisiydi. James Joyce "Profesörlerin üzerine tartışacakları, gerçekten ne demek istediğimi anlamaya çalışacakları birçok muamma yarattım, zaten bu da ölümsüz olmanın tek yolu" demişti. Başardı. Bu başyapıt her alandan ses getirmeyi başardı; yasaklandı ve hatta yakıldı... İşte Ulysses’in Harf-i Memnu yolculuğu...

Daha tefrika edilirken yasaklandı

Ulysses ilk olarak, 1918’de Amerikan The Little Review adlı edebiyat dergisinde tefrika edilmişti. Leopold Bloom’un genç bir kadın havai fişek gösterisini izlerken, kadının eteğinin altına bakarak masturbasyon yaptığı bölüm üzerine dava açılmıştı. Romandan bölümler, 1919’da Londra’da The Egoist adlı edebiyat dergisi tarafından basıldı, ancak 1930’lara kadar Ulysses Birleşik Krallık’ta yasaklı kitaplar arasındaydı. Romanın The Little Review dergisinde tefrika edilmesi üzerine, New York Society for the Suppression of Vice adlı sivil toplum girişimi, kitabın müstehcen/ muzır olduğu gerekçesiyle yasaklanması için yasal işlemleri başlattı. Mahkeme, romanın muzır içeriğe sahip olduğu gerekçesiyle Amerika’da yasaklanmasını kararlaştırdı.

Yakılan roman Ulysses

Dünya edebiyat tarihine başyapıt olarak geçen Ulysses roman formunda ise ilk olarak 1922’de Paris’li yayınevi Shakespeare and Company tarafından basılmıştı. O dönemde ABD Gümrük Mahkemesi ile Posta Merkezi’nin sakıncalı ve muzır olduğuna hükmettiği eserlerinin basılmasını önleme hakkı vardı. New York Posta Merkezi’nin görevlileri, kitabı toplatıp 500 kadar kopyasını yaktılar. 1932’de Random House adlı yayınevi, Fransa’da basılan romanın bir kopyasının ABD’ye getirilmesi için işlemleri başlattı. Ama burada gümrük yetkilileri kitaba el koydu. Küfürlü dili ve bilinç akışı tekniğinin, sakıncalı olduğu hükmedilmişti. 1933 tarihli duruşmanın gerekçesi: “Ulysses romanı genel olarak ve özellikle Molly Bloom’un monolog sahnesi, cinsel uyarıya yol açmaktadır. Kitabın edepsiz bir anlatım dili var. Kitap genelde dine, özelde ise Katolik Kilisesi’ne hakaret etmektedir. Ulysses, genellikle bastırılan terbiyesiz düşünce ve arzuları su yüzüne çıkarmaktadır. Bu özellikleri nedeniyle, Ulysses “uzun süreli ve el üstünde tutulan ahlakî, dinî ve politik inançlara” karşı bir tehlike olarak algılanmıştır. Hasılı, roman kurulu düzeni çökertmektedir” şeklindeydi.

Bu arada Random House konuyu mahkemeye taşıdı. 1933 yılında ABD Bölge Yargıcı John M. Woolsey, kitabın pornografik olmadığı için muzır olarak nitelendirilmesinin doğru olmadığı yönünde karar verdi. Woolsey, kararında Ulysses’i “içten ve dürüst bir kitap” olarak nitelendirdi. İngiliz edebiyat profesörü Stuart Gilbert, Woolsey’nin kararını “bir dönüm noktası” olarak tanımladı. Hükümet, mahkemenin kararını temyiz etti. Yargıtay İkinci Dairesi ise mahkemenin kararını onadı. Sanılanın aksine,Ulysses İrlanda’da hiçbir zaman yasaklanmadı.