Balzac, 1831 yılında Evliliğin Fizyolojisi’nden on yıl sonra yazar Çalışanın Fizyolojisi’ni. Bu küçük kitap, yazımından yaklaşık 180 yıl sonra, ilk kez Münif Sair tarafından Türkçeye çevrildi.
Modern anlamda kamu idaresi tesis olunma aşamasında; Napolyon sonrası dönemde Fransız devlet bürokrasisinin yeniden örgütlenmesiyle bakanlık sayısı ve haliyle memur sayısında artış meydana gelmiş. Kafka’nın ofis bürokrasisinin kâbus metafiziğini anlatmasından, Kâtip Bartelby’den evvel Balzac bizi Paris’te bir ofis hayatına götürüyor ve bürokrasiyle onun çarklarının nasıl işlediğini anlatıyor. Çalışanın Fizyolojisi, Türkçede ilk kez, geçtiğimiz aylarda yayım hayatına başlayan Vakıfbank Kültür Yayınları tarafından yayımlandı.
“Çalışan nedir? Çalışanı tanımlamaya nereden başlamalı ve nerede bitirmeli” sözleriyle başlıyor Çalışanın Fizyolojisi. Kraliyet sonrası, cumhuriyetle birlikte yaygınlaşan bürokrasiye ülke teslim olmuş. Dokuzdan beşe çalışma gibi bir kavram ortaya çıkmış ve haliyle, ülkede dokuzdan beşe kadar çalışacak yahut çalışmamak için her şeyi yapacak bir tabakanın ortaya çıkması da uzun sürmemiş. Maaşlı bir toplum sonrası Balzac, ortaya çıkan bürokrasiyi ve bunun sonuçlarını, dokuz beş çalışmanın beraberinde getirdiği yozlaşmayı ya da zengin ve fakir ayrımının bu yeni düzende nasıl görüldüğü, emeklileri ve stajyerleri gözlemliyor, betimliyor, öngörüyor ve uygun bir dille, hicivle bir tasnife girişiyor.
Balzac’ın Çalışanın Fizyolojisi’nde anlattıkları her yönüyle evrensel olarak tanımlanabilir. Kitapta yer alan memur tiplerinin, stajyer ve çalışan prototiplerinin hepsine günümüzde rastlayabiliriz. Karikatürü yapılacak kadar belirgin bir sınıflandırmanın olmadığı o dönemde, Balzac’ın gözlem ve tasniflerine hayran olmamak elde değil.
Alay etmek için önce bir belgeselci ustalığıyla tanı koymalı ve sevmediği, çoğunun bir işe yaradığını düşünmediği bu insan tiplerini iyice gözlemlemeli.
Peki neler görüyor Balzac? Mesela çalışan, ona göre kâğıt kalabalığı üreten kimseden başka bir şey değil: “Yaşamak için maaşına ihtiyaç duyan ve istifa etmekte özgür olmayan kişidir çalışan çünkü bu kişinin, sonsuz kâğıt kalabalığı üretmekten başka hiçbir alanda donanımı yoktur.” Stajyerler bile ikiye ayrılır onun dünyasında; zengin ve fakir stajyerler. Fakir stajyerlerin cepleri ümit doludur ve daimi bir makama ihtiyaçları vardır; zengin olanlarsa kayıtsızdır çünkü hiçbir şeye ihtiyacı yoktur. Memur olmayı da küçük görür Balzac. Ona göre, “oğlunuza özel bir gelir ya da toprak bırakamayacaksanız, iyi stoklanmış bir dükkân, bir acente, bir işyeri, patentli bir icat bırakamayacaksanız”, o barbarca, acımasız, ölümcül ifadeyi asla kullanmamalısınız: “O bir memur olacak!”
Balzac’ın hicvi her zamanki gibi çoğunlukla gözlem ve tespit üstüne kurulu olsa da, kitap içine eklediği aksiyomlar ortaya teorik bir beyaz yakalı profili oluşturmasına da katkıda bulunuyor.
ÇALIŞANIN FİZYOLOJİSİ
Honore de Balzac
ÇEV: Münif Sair
VAKIFBANK KÜLTÜR
YAYINLARI 2018
Yeni yorum gönder