Cemal Süreya’nın “Bun” şiirini Marc Chagall’ın resimleri üstüne yazdığı söylenir. Fakat “Gözleri göz değil gözistan” dizesinin Chagall resminden çok Türkan Şoray’ı hatırlatmadığını kim söyleyebilir? Sultan’ı yazmayı düşününce aklıma ilk gelen şey, o dize oldu, sanki onun gözlerine yazılmıştı.

Türkan Şoray deyince göze ilk gözleri görünüyor, her şey gözlerinden doğru ‘cereyan ediyor’, gözlerinden seviliyor ve gözlerinden sevilmiyor. Herkesin Türkan Şoray’ın gözleriyle bir anısı var. ‘Türkan Şoray Kirpiği’ de var elbette, haroşo örgü modeline karşı onun kirpikleri adına bir örgü modeli yapılıyor. Ören Bayan reklamında da oynadı, markanın satışlarını artırdı.

“Türkan Şoray’ın Gözleri” şarkısının söz yazarı Mete Özgencil, beste:Derya Köroğlu, okuyan da Nükhet Duru, sıkı bir ekip: “Esmer salkım gibi/lütuf gibi /öksüz gibi gözler/san ki durur durur dargın dalı gözler/binbir laf bir bakışa nasıl sığmış öyle/sessiz yürürken siz biz tüteriz/an gelir dağılır o yüz an gelir avunur hemen/yaz gelir bize gülseniz o gözleriniz bir de siz/yaz gelir bize gelseniz o gözleriniz ve siz/asi ürkek Türkan Şoray”. Şiir gibi, hem şarkı hem de Sultan’ın gözleri de. Bazen de bir roman gibi. Bir Selim İleri anısı olunca, bu ‘melal’de saklı bir roman elbette vardır. İleri, Türkan Şoray’ı ilk kez 1960’larda Taksim’de Anıt’ın altında Meyhane Güzeli filminin çekiminde görür, kucağında bembeyaz, turuncu gagalı bir kaz tutmaktadır: “Kimseye bakmıyordu. Bana bakmıyordu. Yalnızca, gözlerinde siyah bir ateş. Bir an gözgöze geldiğimizi sandım. Sanıydı, ama bu sanıya yıllarca inandım.” Yakın dostu ve aralarında ‘sadece kalplerin kalplere değdiği bir aşk’ yaşanan Selim İleri, Türkan Sultan’ın o bakışını, ‘bana bakmadığı halde baktığını zannetmek, uzun süre içimde gelişen bir duyguydu’ diyor ve boşluğa selamlar verdiğini ekliyor, ki bu hususta asla yalnız değil.

50 yıldan fazladır, onun gözleriyle filmlerde, afişlerde, gazetelerde karşılaşan herkes Türkan Şoray’ın kendisine baktığını düşünür. O bizde böyle ‘güzel bir alıngınlak’ yarattı, vatan sathındaki hemen her hayranının gözünde, kalbinde, üstünde, hatırasında, gençliğinde duran bir bakışı vardır onun. Türkan Şoray ile Yüzyüze-Gözlerinden Bellidir adlı ‘tutku’ kitabında (acaba Türkan Şoray ile Gözgöze mi olsaydı?) Feridun Andaç, içimize işleyen bu büyük bakışı anlatır. O da çocukluğundan  beri ‘siyah gözlerin izinde’ bir tutku yolculuğuna çıkmıştır. ‘Gözistan sultanı’nın siyah gözleri yüreğin penceresedir ve söylediklerinden daha çok şey anlatır: “O gözler ki; bin yılın yolcusu, yüz bin sözün sureti, nice ömrün neşe ve keder demlerinin tanığıydı. Baktın onlara. Uzağı yakın eden gülüşleri de tanıktı buna. Gelip geçenleri, yaşayıp gidenleri, saklı tutulanları, bağlanılanları, acıları, sevinçleri, hüzünleri, özlemleri, umutları, bekleyişleri gördün bir bir...’Sana bir sır vereceğim’ dercesine baktı.”

Hiçbirimize baktığından değil aslında, bizim ‘kolektif bir göz’ olup yıllardır ona baktığımızdan ve o yüzden de gözlerimizin mutlu olduğundandır bu. Gerçekte bizim baktığımız da bir hayaldir, Rüçhan Adlı’nın yanındayken de bir hayaldi. Evlilikdışı ilişkilere iyi gözle bakmayan toplum nedense o ilişkiyi onaylamıştı. Rüçhan Adlı sevgiliden çok ‘müşfik bir baba’yı temsil ediyordu çünkü, öyleyse bir tehlike yoktu, Türkan Şoray hala sevgilimizdi. Ne zaman ki hayal gerçek oldu, Cihan Ünal’la evlendi, işte o zaman fena kırıldık, fena bozulduk ve hiç yakıştıramadık! Ona hiç kimseyle evlenmemek yakışırdı!

Türkan Şoray’ın Anadolu’nun ya da Türkiye’nin yüzüdür ama, Anadolu’nun /Türkiye’nin gözü olduğunu da ekleyerek. Bizim ona tutkunluğumuzun, filmleriyle, imgesiyle, cinsellikle, aslında galiba gözleriyle de hiçbir ilgisi yok. O aslında onun üzerinden birbirimizi sevmemiz için yaratılmış bir hayaldi. Bunu anlamayanlar kimi kusurlar buluyorlar onda ve sessizliğinde. Sessizliğinde kusur bulunanlar şair diye sevilir bilirsiniz. Onda da ellerini ama en çok da gözlerini, bakışlarını nereye koyacağını bilememenin tedirginliği vardır. O yüzden hepimizin üstüne atar onları, o da bizim üstümüzden dünyayı, çiçekleri, ağaçları, hayvanları sevmektedir. Gözlerini hepimizden kaçırmaktadır, o esnada oluşan kırılma bizde onun hepimize baktığı güzel yanılsamasını uyandırmaktadır. Yoksa “gözlerin gözlerime değince felaketim olurdu ağlardım” derdik, hiçbirimiz ağlamadığımıza göre, onun gözleri de henüz hiç kimseye değmemiş demektir!  

Onun hiçbirimize aşık olacağı yok, ama aramızdan Hüseyin Alemdar gibi sinema aşığı şairler çıktı ve hepimizin yerine şu dizeleri yazdı “Türkan Şoray İçin Yedi Güzelleme”sinde: “aşk gibi biri gelip de ömrüme durdu/aşk gibi biri gülgün ve güldeste boyunlu/gözleri: Selvi Boylum Al Yazmalım/gözleri küçük Asya!gözleri gepgenç ömrüm!/.../İçimin nilüferleriydim, çok çocuk iki göz oldum, öldüm!”