Edebiyat ile mimarinin kesiştiği noktaya ilişkin sanırım birçok şey söylenebilir. En başta, belli durumlar için kullanılan ifadeler bile bu birlikteliğin boyutu hakkında fikir verecektir. Bir öykünün “çatısından” bahsedilir örneğin, romanların dayandığı “temeller” vardır, kitaplar arası bağlantılar için “köprüler” ifadesini kullanırız; dahası, bir kitap okumaya başlamanın, mimari bir yapıya adım atmakla eşdeğer olduğu dile getirilir.

Geçtiğimiz Ekim ayının son haftası, konunun meraklıları için bir hayli verimli geçti aslında. Bunlardan biri, 31 Ekim Pazartesi günü İstanbul’daki Salt Galata’da gerçekleştirilen “Mimarlık ve Edebiyat” başlıklı söyleşiydi. Gazeteci ve yayıncı Cem Erciyes ile yazar Ahmet Ümit’i bir araya getiren panelde mimarlık ve edebiyatın kent, mekan ve bellek üzerinden ortak özellikleri tartışıldı; İstanbul’un mekansal algısının edebiyat alanına katkısı irdelendi. Daha öncesinde, 25 Ekim Salı günü ise Hikmet Temel Akarsu moderatörlüğünde Celal Abdi Güzer, Sema Sandalcı ve Yücel Gürsel, edebiyattaki mimarlığı konuşmak üzere Yapı-Endüstri Merkezi’nde bir araya geldiler. Bu söyleşi aynı zamanda, 25 Ekim’den itibaren her salı günü Açık Radyo’daki “Edebiyatta Mimarlık” programının da bir anlamda başlangıcıydı. Hepsinin merkezinde ise, geçtiğimiz günlerde YEM Yayın tarafından yayımlanan Edebiyatta Mimarlık isimli çalışma yer alıyor.

Yayına Hikmet Temel Akarsu ile Nevnihal Erdoğan’ın hazırladığı Edebiyatta Mimarlık mimar, sanatçı, felsefeci ve akademisyenlerden oluşan 55 ismin katkısıyla ortaya çıkmış bir derleme. Türk ve Dünya edebiyatından, mimarlığa vurgu yapan edebi eserler mercek altına alınmış. Tolstoy’un Savaş ve Barış’ı, Kafka’nın Şato’su, Orhan Pamuk’un Kara Kitap’ı, Kazancakis’in Zorba’sı, LeGuin’in Mülksüzler’i, Orwell’in 1984’ü, Calvino’nun Görünmez Kentler’i ya da Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü ve Umberto Eco’nun Gülün Adı romanları gibi 100 eser, tematik olarak sınıflandırılarak incelenmiş. Şu başlıklar altında: “Mimarlığa Referans Veren Klasikler”, “Mimarlıktan İlham Alan Romanlar / Mimarlığa İlham Veren Romanlar”, “Mimarlık Sosyolojisine Dair Edebi Eserler”, “Seyahatnameler ve Biyografik Seyahatnameler”, “Ütopyalar”, “Bilimkurgu ve Distopyalar”, “Fanteziler”, “Mimari Denemeler”, “Mimari Birer Estet Olarak İstanbul Yazarları”, “Mimarlık ve Sanat Kuramlarına Dair.”

İçeriğiyle yeterince merak uyandıran Edebiyatta Mimarlık, aslında nesne kitap özellikleriyle de dikkat çekici bir çalışma olmuş. Kullanılan kağıt, cilt, renkler, sayfa tasarımı, özel bölüm geçişleri gibi unsurların yanı sıra mimar Türkiz Özbursalı’nın “aksonometrik ve perspektif ilkeler ışığında” yaptığı illüstratif desenler de kitaba ekstra bir albeni katmış. Kısacası, kayıtsız kalmak pek mümkün değil...

Görsel: Türkiz Özbursalı ( Edebiyatta Mimarlık kitabından)