Japon edebiyatında dönemi için yenilikçi bir yere sahip olan yazar Kobe Abe, Türkçeye yeni kazandırılan romanı Virane Harita’da, hem dedektiflik hem de bir kendini buluş hikâyesi anlatıyor. Altı aydır kayıp satış şefi Nemuro’nun peşinde Tokyo’nun labirentlerinde düşle gerçek arasında geçen bu kovalamaca öyküsü taraflar için giderek çözümsüz bir benlik yarışına dönüşür.
Savaşlar ve felaketler insanlık için büyük yıkımlar getirir. Acı, gözyaşı, sürgünler ve kayıplar bireysel ve toplumsal ölçekte kapanmayan yaralar açar. Yaşamdaki bu nedenli derin acılar, edebi alanda aynı derecede nitelikli eserler doğmasını sağlar. Sözgelimi on dokuzuncu yüzyıl Rus edebiyatı, siyasal ve toplumsal çözülmenin, doğmakta olan yeni düzenin bütün sancılarını taşır, hem de bunu mümkün olabilecek en yetkin biçimde yapar.
Yine yirminci yüzyılın ikinci büyük savaşının, savaşa katılan katılmayan tüm dünya ülkelerinin edebiyatları üzerinde etkisi vardır. Bu etki eserde, ya sıcak savaş ortamı biçiminde yansıtılır ya da savaş sonrası bireylerin psikolojik ve sosyal travmaları bakımından ele alınır. Savaşın yıkıcı etkisinin boyutları öngörülemez olduğundan ikinci seçeneğin ucu açıktır, edebiyata sonsuz bir çeşitlilik sunar.
Boşluk ve anlam arayışı
Japonya’nın savaş sonrası edebiyatının önemli isimlerinden Kobo Abe, işte bu ikinci tarz romanların yazarlarından. Aslen tıp öğrenimi gören ancak bu sırada felsefeye ve edebiyata merak salan Abe, kariyerinin daha başında doktorluğu bırakır. Henüz öğrenciyken varoluşçu felsefeden yoğun olarak etkilenir. Beckett, Dostoyevski, Kafka gibi varoluşçuları okur ve inceler. Romanlarında gerçek anlamından simgesele geçiş yapan gizlenmiş, kaybolmuş karakterler yaratır. Bireylerin savaştan sonra içine düştükleri boşluk ve anlam arayışı, değerlerin yittiği zamanlarda yaşanan ayakta kalma çabası romanlarının ana izleğini oluşturur. Gerçeküstü anlatımdan sıklıkla yararlanan yazar, Japon edebiyatında dönemi için yenilikçi bir yere sahiptir.
Kobo Abe’nin Türkçeye yeni kazandırılan kitabı Virane Harita, yazarın genel temalarına uygun bir roman. Altı aydır kayıp satış şefi Hiroshi Nemuro’nun karısının dedektiflik bürosuna başvurması ile başlayan ve kitap boyunca devam eden aranma sürecini, görevli dedektif memur tarafından dinliyoruz. Dedektifin Nemuro’yu bulmaya yönelik çabası, zamanla kendine yönelik bir arayışa dönüşür. Nemuro’nun karısı, kayınbiraderi ve iş arkadaşı ile kurduğu ilişki, kendi benliğine yaptığı bir yolculuk haline gelir.
Kaybolanlar resmigeçidi
Savaş sonrası giderek kapitalistleşen dünyada şehirler büyük rol oynar, Tokyo da onlardan biridir. Rekabete dayanan para ekonomisi şehirlerin toplumsal yapısında çeşitlilik yarattığı gibi beraberinde yabancılaşma ve güvensizlik de getirir. Salt çıkar ilişkileri içindeki birey yalnızlaşır ve her an kaybolmaya müsaittir. Kayboluş, bazen kalabalıkların içinde ruhen uzaklaşmakla bazen de bedensel terkle mümkündür. Kayıp şahıs Nemuro, bedenen uzaklaşanlardandır. Dedektif ise, karısını terk etmesinden de anlaşılacağı gibi küçük çapta kaçışlar yaşayanlardan. “-Neyden kaçtım? Senden mi? –Benden değil. Hayattan… Pazarlıklardan, ip cambazlığı yapmaktan, can simitleri için kavga etmekten, bütün bu bitmeyen rekabetten… Haksız mıyım? Ben sadece bahaneydim”.
Dedektife göre kayboluşu yaşayan sadece Nemuro ya da kendi değildir. Şehir adeta kaybolanlar kulübü resmi geçididir. “Katmanlar halinde üst üste yığılı şehir manzaralarının bir köşesinde aniden ortaya çıkan kara bir delik. Adamın var olmayan gölgesi. Bu şekilde bakınca berbat, delik dolu bir şehir. Fakat eğer bu adamın gölgesiyse, adamın yalnız olmadığı, sayısız adamın var olduğu ortaya çıkıyordu. Benim içimdeki adam, kadının içindeki adam, adamın içindeki adam.”
Çıkışsız haritalar
Güvenli, tek harita yetmez insana. Herkesin geçtiği, emin yollar boğar insanı. Arka sokaklarda yaşanan karanlık işler de kısa süreli kayboluşlardır aslında. “Şöyle bir düşününce, buralarda hararetle dolanan bu tipler de aslında bir süreliğine kayıp olan kişiler. Tüm bir ömürle, birkaç saatin farkı sadece…” Fuhuş, haraç, uyuşturucu görünen düzenli hayatın arka yüzüdür. Hayatın tekdüzeliğinden kaçış yolları. Kişi yine de mutlu değildir, bir sahtelikten kaçarken diğerine tutulur çünkü.
Dedektif, roman boyunca Nemuro’nın peşinde ipucu kovalarken, onunla benlik yarışına girer. “Aslında kalbimde bir yerlerde adamla yarışa girdiğimi düşünüyor olabilir miydim? Adamla yarış mı? Evet, bir kez çıktıktan sonra bir daha geriye dönmeyen adama karşı, ne kaçan ne de geriye dönen kendi yarım kalmışlığımı haklı gösterebilmek için…” Düşle gerçek arasında gidip gelirken kendini bulma yolunda var olan bütün haritaların çıkışsızlığını anlar. Harita viranedir, dedektif bunu bilir.
Bütün çıkışların tutulduğunun farkında olarak yaşamak modern insanın büyük çelişkisidir. Yine de şovun dışını hayal etmek, hayali gerçeğe dönüştürmek için irade bizim elimizde (değil) midir? Eğer öyleyse de iyi düşünmek lazım: Burası malum, ya dışarısı? Emin misiniz?
Yeni yorum gönder