1937 yılı, Hitler’in soğuk nefesinin Avrupa’yı kasıp kavurduğu yıllar. Gamalı haçlar, Führer posterleri, Gestapo, korku, umutsuzluk, mücadele… Her şeye rağmen yine de devam eden hayat...

1919 yılından beri tütün malzemeleri satan bir dükkan ve bu dükkanın tütüncü çırağı Franz Huchel.

Franz, annesi tarafından bir meslek edinmesi amacıyla Viyana’ya, tanıdık Otto Trsnjek’in yanına gönderilir. Annesiyle oldukça yakın ilişkisi olan Franz, kartpostallar ve mektuplar aracılığıyla annesiyle iletişimi sürdürür. Franz bir yandan işin inceliklerini öğrenmeye çalışırken bir yandan da dükkana gelip giden müşterilerle tanışmaya başlar. Artık Viyana onun için daha anlamlı bir yer olmaya başlamıştır. Bu dükkana gelip puro alanlar arasında bizim için de tanıdık bir sima da vardır; Dr. Sigmund Freud.

“Bir şekilde bu adam diğer doktorlardan farklı olarak insanları dokunmaksızın muayene ediyor. Bir şekilde onlara dokunuyor gerçi ama bunu elleriyle yapmıyor. (…) Düşüncelerle, zihinle ya da başka saçmalıkla. Öyle ya da böyle, görünüşe göre yaptığı şey işe yarıyor; önemli olan da bu zaten.“

Nazilerin baskısı yüzünden ömrünün neredeyse tamamını geçirdiği Viyana’dan –1938 yılında– Londra’ya gitmek zorunda kalan Freud’un İngiltere’ye gitmeden önceki son yılı kolay geçmez. Ancak Franz ve Freud’un geliştirdiği dostluk ilişkisinin her iki taraf için de iyi gelen tarafları olacaktır. Yürüyüşler, dertleşmeler, sohbetlerle dostluk ilişkileri gelişir. Ve Freud, Franz’ın hayatında çok önemli biri haline gelir. Freud’la olan bu kıymetli karşılaşma, Franz’ın kendisini keşfetmesine vesile olur.

Freud, bir gün Franz’a, “Gençsin, temiz havaya çık. Gez. Eğlen. Kendine bir kız bul,” gibi bir öneride bulunur. Ve Franz, Anezka adında bir kadına âşık olur. İşte bu noktadan sonra Franz’ın değişip dönüştüğüne tanıklık ederiz. Gergin Viyana atmosferinde Franz’ın hissettiği bu aşk, adeta Eros ile Thanatos’un dansı gibidir. Nefes kesici, huzursuz, tekinsiz…

Daha önce Bütün Bir Ömür romanıyla tanıdığımız Avusturyalı yazar Robert Seethaler’in Türkçedeki yeni romanı Tütüncü Çırağı’nı, bir dönem ve bir değişim romanı olarak nitelendirebiliriz; hem bir ülkenin hem de bir kişinin... Kişinin yaşadığı içsel ve dışsal değişimlerin paralelliği de kitabın önemli vurgularından biri.

Bir kişisel gelişim uzmanı olarak Freud

Franz’ın bitmek bilmeyen meraklı soruları içerisinde Freud, bir nevi akıl hocası rolündedir. Hatta zaman zaman da kişisel gelişim uzmanı gibi konuşur. Freud’un bize ulaşan mektuplarını ve yaşam öyküsünü göz önüne aldığımızda bu konumlandırma çok da gerçekçi gelmiyor dikkatli okuyucuya. Freud’un derinliğinden uzağa düşülmüş bir karakter izlenimi veriyor. Freud’un karakteriyle bağdaşan daha derinlikli sohbetler kitabın başarılı kurgusuna epey bir katkı sağlayabilirdi. Ama bir yanda da romanın okuyucuya sağladığı önemli faydalardan biri Freud’u psikanalist kimliğinin dışında bir “halde” düşlemlememizi sağlaması ve Viyana’dan Londra’ya göç etmek zorunda bırakılmış bir psikanalistin iç muhasebesini, kırgınlıklarını, korkularını, vedalarını yürek burkan bir biçimde gözler önüne sermesi..

Viyana’daki tütün dükkanına gidip gelmeler eşliğinde birçok kavramı yeniden sorgularken Freud’un o meşhur sözü kulaklarımda yankılanıyor: “Bir puro, bazen sadece bir purodur.”

Öyle midir? Pek sanmıyorum.

Görsel: Murat Miroğlu

Robert Seethaler'in Bütün Bir Ömür romanı ile ilgili yazı için tıklayınız.