Bazı sanatçılar vardır, ölüp gider sır olurlar, bazılarıysa nasıl yaparlarsa yaparlar, hem yaşarken hem de öldükten sonra sırrın kendisi olurlar. Sanatın kalıcılığı belki de burada, "sırrın kendisi" olmakta yatar. Hayatı da sanatı anladığımız kadar anlıyoruz ne de olsa. Geriye hayattan çok sanat kalıyor ama... Bütün bunları İzzet Ziya Bey düşündürüyor bana. Türk resim tarihinin en meçhul, en sırlı görünen ama en dikkate değer isimlerinden biri kabul edilen İzzet Ziya... Şimdi okurlarım, durduk yere bu meçhul ressama kafayı takmamın sebebini merak edecektir. Durun, acele etmeyin.

Evet, 1883-1936 yılları arasında yaşamış İzzet Ziya Bey, yani bir masal kuşağında. Ama onu ilginç kılan en önemli özelliği bu değişimler ve devrimlerle dolu dönemde yaşadıkları değildir. Böyle bir dönemde yaşamasına ve Türk resim sanatında çok önemli bir yer tutmasına rağmen hayatı hakkında çok ama çok az şey bilinmesidir. İnsanların içinde bulunduğu halleri yüz ifadelerine ve beden şekillerine yansıtmakta gösterdiği başarıyla anılır İzzet Ziya Bey. Figürlerindeki hareket ve ifade gücü özellikle dikkat çekicidir. Ve beni İzzet Ziya üzerinde düşündürmeye başlayan şey de tam burada başlar. İzzet Ziya, modern edebiyatımızın önde gelen pek çok yazarının öykülerine ve romanlarına resimleriyle eşlik etmiş bir sanatçıdır. Mehmed Rauf'tan Peyami Safa'ya, Suat Derviş'ten Mahmud Yesari'ye pek çok yazarın eserini resimler, bu anlamda edebiyat ve resim sanatı arasında köprü kurar. İşte ondandır ki kaç gündür, Bahriye Çeri ile Ali Birinci'nin ortaya çıkardığı İzzet Ziya adlı çalışmanın sayfalarını çevirmeye doyamıyorum. "Edebiyatı Tuvalle Buluşturan Ressam" altbaşlığıyla yayımlanan çalışmada, İzzet Ziya Bey'in az bilinen yaşamı ve ağırlıklı olarak da resimlediği edebiyat eserlerinden parçalar var. Bakmaya da okumaya da doyamıyorsunuz...

Bilmediğimiz bir dünyanın kahramanlarını önümüze seriyor İzzet Ziya. Duruşları, oturuşları, şaşırmaları, sevinmeleri, türlü çeşit hal ve hareketleri, türlü çeşit ruh halleriyle gözümüzün içine bakıyorlar hepsi. Onlar gözümüzün içine baktıkça, Peyami Safa, Suat Derviş, Mehmed Rauf gibi yazarlarımızın duygu ve düşünce dünyası üzerinde düşünüyoruz uzun uzun. En çok da edebiyat ve resim ilişkisi üzerine. Edebiyat kuşkusuz kendi resmini, kendi görüntülerini çizer, kazır zihnimize, amacı da budur zaten. Ama şimdilerde istisnalar haricinde, iyiden iyiye tarih olmuş bir alışkanlık, çeşitli gazete ve dergilerde, ressamların yazarlara ve hikayelerine kısacası edebiyata eşlik etmesinin neticesi geriye dönüp bakınca ne kadar da büyülü geliyor.

İzzat Ziya Bey'in yaptığı işler, figürleri, yaşadığı dönemde çok meşhurken sonrasında açıklanamaz ve çok tuhaf bir şekilde unutulması, hayatı hakkında neredeyse hiçbir şey bilinememesi bana geçmiş zamanın ardından bakmayı, gördüklerini bize göstermeyi en çok seven Selim İleri'yi ve İleri'nin yazım evrenini anımsatıyor. Tam onluk bir hikaye diye içimden geçiririyorum, gerçekle hayal yer değiştiriyor, resimle edebiyat da öyle, ve hikaye yeniden başlıyor!

* Görsel: Plajda / İzzet Ziya