Söz konusu, Mezopotamya Senfonisi. Bir sıcak yaz gecesi konser alanı yekpare bir kütleyi andıran dinleyici topluluğunun ağırlığıyla ezilir gibi, batar mıyız bu dolgu alan üzerinde bunca kararlı ağırlıkla, diye içimden geçiriyorum. Fazıl Say gerilerde bir yerlerde senfonisine yer açar gibi çalıyor. Hafiflemeyi algılıyorum. Bir ruh, bir enerji varsa eğer içimizde bir yerlerde, artık yekpare bir kütle olarak uçmaya başlıyoruz. Senfoninin bölümleri var; bütünleşen ve ayrışan… Dicle’nin yankılı akan suları, ayın görkemi ve ürkünçlüğü, tapınılası güneşin mezalimi, Fırat’ın çoşkunluğu, çağlar boyu durmaksızın savaşan halkların acısı, onu korumaya çalışan Mezopotamya meleğinin varlığı. Mezopotamya’nın kendisinin zaten bir senfoni olduğu kararına varıyoruz. Sahne bir illüzyon, bir yanılsamalar aynası. Şimdi onun her yerinde Mezopotamya’nın varlığı, kaderi, büyüleyiciliği ve acısı. Say’ın sahnesinde kültür doğallaşıyor, müzik önce varacağı nihai noktaya değdikten sonra ilkselleşiyor, yanılsamalar gerçeğe dönüşüyor.

Müzik otoriteleri konuşuyor, müzik otoriteleri tartışıyor Fazıl Say üzerine. Onun çaldığı besteleri özgürce yeniden yorumlayışına kimileri kızıyor, bu cürete öfkeleniyor, kimileri ise büyüleniyor. Bu tartışmalar artık onu iyi bir icracı olmanın ötesine taşımaktadır. Tartışılan şey artık, Say’ın müzikal dehasıdır. Hele ki arka arkaya gelmeyi başlayan ve çok ama çok beğenilen besteleri de düşünülünce… Müzikal yorumlarında özgür, dilinde özgür, yaratım alanında özgür ve cüretli... İçinden kehanetlerle dolu, vahşi ve dizginlenemez şekilde arkaik bir şeyler geçmekte. Hal böyleyken birileri de fena halde öfkelenmektedir.

Fazıl Say çalar, elleri kanar, piyanolarını parçalar, çalarken yerinde duramaz, yüzünün mimikleri, titremeler ve hop oturup hop kalkmalar, zıplamalar… Müziğin her anı onundur, her anına müdahale etmeden kendini alamaz. Bedensel bir performans da izler onu dinleyenler. Şov mudur bu? Bu şovu izledikleri için mi onca etkilenir yığınlar? Şov değildir, işte bunun için etkilenir insanlar, yığınlar. Başına buyruk bir özgürlük hissi, beraberinde vahşi içgüdüsel doğamızın ortaya çıkışı gelir. Say, müzik aracılığıyla içindeki vahşi içgüdüsel doğayı ortaya çıkarır. Rengarenk, bir o kadar da karanlık, gölgelerle dolu ve tekinsizdir. Onu izlerken piyano çalan, besteler yapan bir adam görmeyiz, çünkü içimizde, çok çok gerilerde bir yerlerde büyüye inanmaya başlamışızdır artık. Karanlık ceketi sanki bir roman kahramanı gibi değişmeye başlar. Siyahtan kahveye, yeşile ve laciverte… Öyle bir an gelir ki, bu büyüleyici ruh aktarımı sırasında aracı olarak kullandığı aleti, piyanosunu bile parçalamak, ortadan kaldırmak istemektedir. Öyle güçlü, öyle doğadan, öyle sezgisel ve içgüdüsel gelir ki, sanki müziğin bile yok olacağı anı ümit etmektedir… Jung’un animus ve animasını hatırlarız. Düşlerin alanında dans eden anima, onu yaratıma çeviren animus ve bu iki içgüdüsel vahşi yaratığın mucizevi bir dengede bir araya getelerek ortaya çıkardığı sanat, sanatçı personası. İnsan bilinci için sistemden sapma, bir tür kutlu mucize. Bir o kadar da yaralı, hastalıklı… Say, bir dahidir, örnek alamayız deliliğe yakındır, özenemeyiz müziğin içinde kendini yakma ihtimali vardır. Büyülenmekle kalırız.

Fazıl Say nerede yanılıyor? Bir şaman gibi müzikte yaşadığı bütünleşmeyi, toplumla, beraber yaşadığı insanlarla olan ilişkisinde arıyor. Yalnız, özgür bir insanın toplumla arasında olsa olsa anlamlı bir yarılma olabileceğini kabul edemiyor. Sistemin, onu, onun gibi sanatçıları, tiyatrocuları, sinemacıları, yazarları tükürüp bir kenara atmak niyetinde olduğunu kabullenemiyor. Belki hemen her konserinde dünya üzerinde ancak birkaç insanın belki yapabileceği şeyi yapan, ruhunu ortaya çıkarıp müzik aracılığıyla binlerce kişiye gösteren, varlığın özünü gösteren adam, anlaşılamamayı, anlamamakta. Her gerçek sanatçı, dünya üzerinde kendi mitini, kendi hikayesini, arar, bulur, yazar, çizer, çalar ya da besteler. Bu besteyle, bu hikayeyle çevresine şifa vermek ister. Ancak toplum tarafından anlaşılmayı beklemek, onu yolundan saptıracaktır. Ya da aptallaştıran, körleştiren siyasi kutuplaşmaların arasında kalmak, belki de taraf tutmak. Jürgen Otten’nin hazırladığı Fazıl Say adlı kitapta yer alan bir söyleşide Benedikt Stampa, “kamuoyunda yaratılan ve artık birçok yerde folklorculuğa kayan imajını düzeltmesi iyi olacak” diyerek uyarıyor. Peki, sanatçı nerede duracak? Gündelik siyasetin neresinde konumlanacak. Ya da ona bu şekilde, kör, sağır, dilsiz olmasını mı öneriyoruz? Sanırım bu sorunun cevabını nihayetinde Say bulacak.